Aristoteles Kimdir? Biyografisi | Yunan Filozof

**Zeze** · 29 Temmuz 2022, 15:23

ARİSTOTELES’İN HAYATI

MÖ 384 veya 385’te, günümüzde Athos tepesi olarak adlandırılan tepenin yakınlarında ufak bir Makedonya kenti olan Stageira’da, Makedonya kralı II. Amyntas’ın (Philippos’un babası) hekimi olan Nikomakhos’un oğlu olarak dünyaya gelmiştir.

MÖ 367 veya 366 ’da 17 yaşında Platon’un Atina’daki akademisine (Akademeia) girmesiyle Platon’un en parlak çömezlerinden biri olur. Antik Çağ’ın bu en önemli felsefe okulunda yirmi yılı aşkın bir süre kalmış, bu süre zarfında hocası Platon’un felsefi öğretilerinden derin biçimde etkilenmiştir. Bu etkiyi, eserlerinin bazı yerlerinde sarf ettiği “biz Platoncular…” ifadesiyle bizzat kendisi de dile getirir.

Platon’un MÖ 398/7 dolaylarındaki ölümü üzerine Atina’yı terk ederek önce Batı Anadolu’daki Assos’a, ardından Lesbos (Midilli) adasına gitmiş, buralarda okullar kurmuş, dersler vermiş ve öğrenciler edinmiştir.

Tütör yahut yardımcı hoca olarak çalıştığı dönemde, okuma tutkusuyla tanınmış; (Platon, belki de bir tür tenezzülle, ona okuyucu mahlasını takar) daha sonraları Akademia’daki öğretime kendisi de katkıda bulunmuş: kimi zaman Platoncu savları rakip Isokratos Okuluna karşı savunmak için geliştirmiş hatta zaman zaman da Evdamos ya da Can üzerine (Peri tes Psykhes) yazılarında olduğu gibi, bu tezleri büyükseyen diyaloglar yazmıştır. Gryllos yahut Retorik Üzerine, Aristoteles’in diyalog yazarlığı dönemine aittir.

Platon MÖ 347’de öldüğünde, Akademeia’nın başına ardılı olarak Spevsippos’u atamıştır. Antik Çağ’dan itibaren yaşam öyküsü yazarları -herhalde kötücüllüklerinden- Platon’un bu seçiminde Aristoteles’in Akademeia’yı terk etmesinin asıl nedenini görüyorlar. Aristoteles’in en azından Spevsippos’a karşı kalıcı bir garez duyduğunu biliyoruz.

Aristoteles aynı yıl, belki de ustasının teşvikiyle, Ksenokratos ve Theophrastos ile bugün Biga Yarımadası olarak anılan Troas bölgesindeki Assos kentine gönderilir. Orada Tiran Atarnevs’li Hermias’ın siyasî danışmanı ve dostu olur. Aynı esnada, özgünlüğünü daha o zamandan belli eden bir okul kurar. Bu okuldaki girişimleri arasında yaşam bilim üzerine çalışmaları yer alır.

345-344 yıllarında, belki de Theophrastos’un daveti üzerine, komşu Lesbos (Midilli) adasının Doğu kıyısındaki Mytilene (Midilli) kentine varır. 343’te Pella’daki (Bugün Ayii Apostili) Kral Makedonyalı Philippos’un sarayına, oğlu İskender’in eğitimini üstlenmek üzere çağırılır. 341 yılında Perslerin eline düşen Hermias’ın feci sonunu APella’da öğrenir, anısına bir ağıt düzer. Gerek Pella’da ikamet ettiği sekiz senelik dönem, gerek eğitmenlik vazifesinin içeriği hakkında neredeyse hiçbir şey bilmiyoruz.

Philippos’un ölümüyle MÖ 335 İskender tahta oturur. Aristoteles Atina’ya dönüp Akademeia’ya rakip olarak Lykeion’u ya da diğer adıyla Peripatos ’u (öğrencileriyle içinde dolaşarak tartıştıkları bir tür çevresi sütunlarla çevrili avlu ya da galeri) kurar. Lykeion’lulara verilen Peripatetikoi adı buradan geliyor. Burada on iki sene ders verir.

MÖ 323’te Büyük İskender’in bir Asya seferi esnasında ölmesi üzerine Atina’da Makedon karşıtı bir tepki dalgası peydah olduğu vakit, aslında Makedonculuk zannı taşıyan Aristoteles’e karşı, dine saygısızlık davası açılması söz konusu olur. Bir ölümlüyü -Hermias’ı- anısına bir ilâhi yazarak ölümsüzleştirmekle itham edilir. Bunun üzerine Aristoteles, Sokrates’in yazgısını paylaşmak yerine Atina’yı terk etmeyi seçer: kendi deyişiyle, Atinalılar’a “felsefeye karşı ikinci bir suç işlemeleri” fırsatını tanımak istemez. Annesinin memleketi olan Eğriboz (Evboia) adasındaki Helke’ye Khalkis sığınır. Ertesi yıl MÖ 322’de, altmış üç yaşında hayatını kaybeder.

Bir süre Büyük İskender’e hocalık da yapan Aristoteles İskender’in iktidarı ele geçirmesinin ardından Atina’ya geri dönerek kendi okulu Lyceum’u İ.Ö. 335 yılında kurmuştur. Okulu 860 yıldan fazla bir süre ayakta kalacaksa da İskender’in 323’teki ölümünün ardından Atinalıların kendisine karşı tavır alması karşısında, Atina’yı terk etmek zorunda kalmış ve çok değil bir yıl sonra, 322 yılında ölmüştür (Skirbekk ve Gilje, 2001: 94-95).

Aristoteles’in Yaşamı ve Yapıtları
Platon ile birlikte Batı felsefesinin en büyük iki düşünüründen biri olarak kabul edilen Aristoteles, MÖ 384/3 dolaylarında Trakya’daki Stageira’da doğmuş ve henüz genç yaşlarda Atina’ya giderek Platon’un Akademia’sına girmiştir.

Antik çağın bu en önemli felsefe okulunda yirmi yılı aşkın bir süre kalmış, bu süre zarfında hocası Platon’un felsefi öğretilerinden derin biçimde etkilenmiştir. Bu etkiyi, eserlerinin bazı yerlerinde sarf ettiği “biz Platoncular…” ifadesiyle bizzat kendisi de dile getirir. Platon’un MÖ 398/7 dolaylarındaki ölümü üzerine Atina’yı terk ederek önce Batı Anadolu’daki Assos’a, ardından Lesbos (Midilli) adasına gitmiş, buralarda okullar kurmuş, dersler vermiş ve öğrenciler edinmiştir.

MÖ 343/2 dolaylarında o sıralar henüz on iki – on üç yaşlarında olan Büyük İskender’in özel hocası olmak üzere Makedonya kralının sarayına çağırılmıştır. (Bu davette, babasının Makedon sarayının eski doktorlarından biri olmasının da rolü olsa gerektir). Makedonya sarayıyla olan yakın ilişkisi, Aristoteles’in siyasi ve ahlaki görüşlerinin şekillenmesinde önemli bir rol oynamışsa da Makedonya’nın yayılmacı politikalarından endişe duyan Atina ahalisi tarafından daima kuşkuyla karşılanmasına yol açmıştır. Aristoteles MÖ 335/4 dolaylarında nihayet yeniden Atina’ya dönmüş ve kendi okulunu kurmuştur. Okul, “Liseus” isimli bir bölgede olduğu için Liseum adıyla anılmış, okul öğrencileri tartışmalarını genellikle yürüyüş yollarında gezinerek yaptıkları için bu okulun öğrencilerine peripathetikle (gezinenler) de denmiştir.

Aristoteles’in Atina’da kurduğu “Liseum” isimli okulun öğrencileri felsefi ya da bilimsel meseleleri genellikle okulun avlusunda ya da yürüyüş yollarında tartıştıkları için bu okulun mensuplarına “gezinenler” anlamına gelen “peripathetikler” de denmiştir.

Aristoteles’in eserlerine ilişkin üstünkörü bir inceleme bile onun birçok farklı konuda zengin içeriklere sahip önemli eserler kaleme aldığını tespit etmeye yeter. Felsefe tarihinde, bunca farklı konuda bunca önemli eser kaleme almış başka bir isim yoktur. Birçok yorumcu, Aristoteles’in, düşünce tarihinin en azimli ve renkli araştırmacısı olduğu konusunda hemfikirdir. Eserlerinin özet bir dökümü bile okuyucuyu bu fikre ikna etmeye yetecektir.

Aristoteles’in, düşünce tarihine etkileri bakımından başta gelen eserlerinden biri, mantık disiplinini âdeta tek başına inşâ ettiği Organon’dur. Bu eser Kategoriler (Kategoriai), Peri Hermeneias (Önerme Üzerine), I. Analitikler (Analytika I), II. Analitikler (Analytika II), Topikler (Topika) ve Sofistik Çürütmeler (Peri Sophistikon Elegkon) adlarını taşıyan altı kitaptan oluşur ve akıl yürütmenin dayandığı temel ilkeleri inceler.

Aristoteles’in felsefenin gelişimini çağlar boyu en çok etkilemiş eseri olan Metafizik, onun “ilk felsefe” (prote philosophia) olarak adlandırdığı, varlık sorunlarını ele alan hacimli bir eserdir. Kitap, Aristoteles’in eserlerini sınıflamaya girişen öğrencisi Andronikos tarafından, filozofun bir diğer eseri olan Physika’dan sonraya konduğu için Metaphysika (fizikten sonra) olarak adlandırılmıştır.

Aristoteles’in birçok eser, mektup ve yazısı içinden özellikle sivrilen diğer önemli eserleri şunlardır: Doğayı incelediği Physika (Fizik), hayvanları ele aldığı Peri ta Zoa Historia (Hayvanlar Üzerine), ruh sorununu ele aldığı Peri Psykhe (Ruh Üzerine), ahlak sorunlarını ele aldığı Ethika Nikomakhea (Nikomakhos Ahlakı) ve Ethika Eudemeia (Eudemos Ahlakı), devlet ve siyaset sorunlarını ele aldığı Politika ve Athenaion (Atinalıların Devleti), hitabeti ele adığı Rhetorika ve sanat konularını ele aldığı Poetika.

Benzer Konular:

29 Temmuz 2022, 15:23	#1
Çevrimiçi Zeze Kullanıcıların profil bilgileri ziyaretçilere gizlidir.	Aristoteles Kimdir? Biyografisi \| Yunan Filozof Aristoteles Kimdir? Biyografisi \| Yunan Filozof ARİSTOTELES’İN HAYATI MÖ 384 veya 385’te, günümüzde Athos tepesi olarak adlandırılan tepenin yakınlarında ufak bir Makedonya kenti olan Stageira’da, Makedonya kralı II. Amyntas’ın (Philippos’un babası) hekimi olan Nikomakhos’un oğlu olarak dünyaya gelmiştir. MÖ 367 veya 366 ’da 17 yaşında Platon’un Atina’daki akademisine (Akademeia) girmesiyle Platon’un en parlak çömezlerinden biri olur. Antik Çağ’ın bu en önemli felsefe okulunda yirmi yılı aşkın bir süre kalmış, bu süre zarfında hocası Platon’un felsefi öğretilerinden derin biçimde etkilenmiştir. Bu etkiyi, eserlerinin bazı yerlerinde sarf ettiği “biz Platoncular…” ifadesiyle bizzat kendisi de dile getirir. Platon’un MÖ 398/7 dolaylarındaki ölümü üzerine Atina’yı terk ederek önce Batı Anadolu’daki Assos’a, ardından Lesbos (Midilli) adasına gitmiş, buralarda okullar kurmuş, dersler vermiş ve öğrenciler edinmiştir. Tütör yahut yardımcı hoca olarak çalıştığı dönemde, okuma tutkusuyla tanınmış; (Platon, belki de bir tür tenezzülle, ona okuyucu mahlasını takar) daha sonraları Akademia’daki öğretime kendisi de katkıda bulunmuş: kimi zaman Platoncu savları rakip Isokratos Okuluna karşı savunmak için geliştirmiş hatta zaman zaman da Evdamos ya da Can üzerine (Peri tes Psykhes) yazılarında olduğu gibi, bu tezleri büyükseyen diyaloglar yazmıştır. Gryllos yahut Retorik Üzerine, Aristoteles’in diyalog yazarlığı dönemine aittir. Platon MÖ 347’de öldüğünde, Akademeia’nın başına ardılı olarak Spevsippos’u atamıştır. Antik Çağ’dan itibaren yaşam öyküsü yazarları -herhalde kötücüllüklerinden- Platon’un bu seçiminde Aristoteles’in Akademeia’yı terk etmesinin asıl nedenini görüyorlar. Aristoteles’in en azından Spevsippos’a karşı kalıcı bir garez duyduğunu biliyoruz. Aristoteles aynı yıl, belki de ustasının teşvikiyle, Ksenokratos ve Theophrastos ile bugün Biga Yarımadası olarak anılan Troas bölgesindeki Assos kentine gönderilir. Orada Tiran Atarnevs’li Hermias’ın siyasî danışmanı ve dostu olur. Aynı esnada, özgünlüğünü daha o zamandan belli eden bir okul kurar. Bu okuldaki girişimleri arasında yaşam bilim üzerine çalışmaları yer alır. 345-344 yıllarında, belki de Theophrastos’un daveti üzerine, komşu Lesbos (Midilli) adasının Doğu kıyısındaki Mytilene (Midilli) kentine varır. 343’te Pella’daki (Bugün Ayii Apostili) Kral Makedonyalı Philippos’un sarayına, oğlu İskender’in eğitimini üstlenmek üzere çağırılır. 341 yılında Perslerin eline düşen Hermias’ın feci sonunu APella’da öğrenir, anısına bir ağıt düzer. Gerek Pella’da ikamet ettiği sekiz senelik dönem, gerek eğitmenlik vazifesinin içeriği hakkında neredeyse hiçbir şey bilmiyoruz. Philippos’un ölümüyle MÖ 335 İskender tahta oturur. Aristoteles Atina’ya dönüp Akademeia’ya rakip olarak Lykeion’u ya da diğer adıyla Peripatos ’u (öğrencileriyle içinde dolaşarak tartıştıkları bir tür çevresi sütunlarla çevrili avlu ya da galeri) kurar. Lykeion’lulara verilen Peripatetikoi adı buradan geliyor. Burada on iki sene ders verir. MÖ 323’te Büyük İskender’in bir Asya seferi esnasında ölmesi üzerine Atina’da Makedon karşıtı bir tepki dalgası peydah olduğu vakit, aslında Makedonculuk zannı taşıyan Aristoteles’e karşı, dine saygısızlık davası açılması söz konusu olur. Bir ölümlüyü -Hermias’ı- anısına bir ilâhi yazarak ölümsüzleştirmekle itham edilir. Bunun üzerine Aristoteles, Sokrates’in yazgısını paylaşmak yerine Atina’yı terk etmeyi seçer: kendi deyişiyle, Atinalılar’a “felsefeye karşı ikinci bir suç işlemeleri” fırsatını tanımak istemez. Annesinin memleketi olan Eğriboz (Evboia) adasındaki Helke’ye Khalkis sığınır. Ertesi yıl MÖ 322’de, altmış üç yaşında hayatını kaybeder. Bir süre Büyük İskender’e hocalık da yapan Aristoteles İskender’in iktidarı ele geçirmesinin ardından Atina’ya geri dönerek kendi okulu Lyceum’u İ.Ö. 335 yılında kurmuştur. Okulu 860 yıldan fazla bir süre ayakta kalacaksa da İskender’in 323’teki ölümünün ardından Atinalıların kendisine karşı tavır alması karşısında, Atina’yı terk etmek zorunda kalmış ve çok değil bir yıl sonra, 322 yılında ölmüştür (Skirbekk ve Gilje, 2001: 94-95). Aristoteles’in Yaşamı ve Yapıtları Platon ile birlikte Batı felsefesinin en büyük iki düşünüründen biri olarak kabul edilen Aristoteles, MÖ 384/3 dolaylarında Trakya’daki Stageira’da doğmuş ve henüz genç yaşlarda Atina’ya giderek Platon’un Akademia’sına girmiştir. Antik çağın bu en önemli felsefe okulunda yirmi yılı aşkın bir süre kalmış, bu süre zarfında hocası Platon’un felsefi öğretilerinden derin biçimde etkilenmiştir. Bu etkiyi, eserlerinin bazı yerlerinde sarf ettiği “biz Platoncular…” ifadesiyle bizzat kendisi de dile getirir. Platon’un MÖ 398/7 dolaylarındaki ölümü üzerine Atina’yı terk ederek önce Batı Anadolu’daki Assos’a, ardından Lesbos (Midilli) adasına gitmiş, buralarda okullar kurmuş, dersler vermiş ve öğrenciler edinmiştir. MÖ 343/2 dolaylarında o sıralar henüz on iki – on üç yaşlarında olan Büyük İskender’in özel hocası olmak üzere Makedonya kralının sarayına çağırılmıştır. (Bu davette, babasının Makedon sarayının eski doktorlarından biri olmasının da rolü olsa gerektir). Makedonya sarayıyla olan yakın ilişkisi, Aristoteles’in siyasi ve ahlaki görüşlerinin şekillenmesinde önemli bir rol oynamışsa da Makedonya’nın yayılmacı politikalarından endişe duyan Atina ahalisi tarafından daima kuşkuyla karşılanmasına yol açmıştır. Aristoteles MÖ 335/4 dolaylarında nihayet yeniden Atina’ya dönmüş ve kendi okulunu kurmuştur. Okul, “Liseus” isimli bir bölgede olduğu için Liseum adıyla anılmış, okul öğrencileri tartışmalarını genellikle yürüyüş yollarında gezinerek yaptıkları için bu okulun öğrencilerine peripathetikle (gezinenler) de denmiştir. Aristoteles’in Atina’da kurduğu “Liseum” isimli okulun öğrencileri felsefi ya da bilimsel meseleleri genellikle okulun avlusunda ya da yürüyüş yollarında tartıştıkları için bu okulun mensuplarına “gezinenler” anlamına gelen “peripathetikler” de denmiştir. Aristoteles’in eserlerine ilişkin üstünkörü bir inceleme bile onun birçok farklı konuda zengin içeriklere sahip önemli eserler kaleme aldığını tespit etmeye yeter. Felsefe tarihinde, bunca farklı konuda bunca önemli eser kaleme almış başka bir isim yoktur. Birçok yorumcu, Aristoteles’in, düşünce tarihinin en azimli ve renkli araştırmacısı olduğu konusunda hemfikirdir. Eserlerinin özet bir dökümü bile okuyucuyu bu fikre ikna etmeye yetecektir. Aristoteles’in, düşünce tarihine etkileri bakımından başta gelen eserlerinden biri, mantık disiplinini âdeta tek başına inşâ ettiği Organon’dur. Bu eser Kategoriler (Kategoriai), Peri Hermeneias (Önerme Üzerine), I. Analitikler (Analytika I), II. Analitikler (Analytika II), Topikler (Topika) ve Sofistik Çürütmeler (Peri Sophistikon Elegkon) adlarını taşıyan altı kitaptan oluşur ve akıl yürütmenin dayandığı temel ilkeleri inceler. Aristoteles’in felsefenin gelişimini çağlar boyu en çok etkilemiş eseri olan Metafizik, onun “ilk felsefe” (prote philosophia) olarak adlandırdığı, varlık sorunlarını ele alan hacimli bir eserdir. Kitap, Aristoteles’in eserlerini sınıflamaya girişen öğrencisi Andronikos tarafından, filozofun bir diğer eseri olan Physika’dan sonraya konduğu için Metaphysika (fizikten sonra) olarak adlandırılmıştır. Aristoteles’in birçok eser, mektup ve yazısı içinden özellikle sivrilen diğer önemli eserleri şunlardır: Doğayı incelediği Physika (Fizik), hayvanları ele aldığı Peri ta Zoa Historia (Hayvanlar Üzerine), ruh sorununu ele aldığı Peri Psykhe (Ruh Üzerine), ahlak sorunlarını ele aldığı Ethika Nikomakhea (Nikomakhos Ahlakı) ve Ethika Eudemeia (Eudemos Ahlakı), devlet ve siyaset sorunlarını ele aldığı Politika ve Athenaion (Atinalıların Devleti), hitabeti ele adığı Rhetorika ve sanat konularını ele aldığı Poetika. Benzer Konular: Adam Ferguson Kimdir? Biyografisi \| İskoç Filozof Adam Schaff Kimdir? Biyografisi \| Polonyalı Filozof Adam Smith Kimdir? Biyografisi \| İskoç Filozof Filozof Nedir? Kime Filozof Denir? Alkmene Kimdir? \| Yunan Mitolojisi Paylaş Share this post on Digg Del.icio.us Technorati Twitter
	Alıntı

Şu anda bu konuyu görüntüleyen etkin kullanıcılar: 1 (0 üye ve 1 konuk)

Aristoteles Kimdir? Biyografisi | Yunan Filozof

Farklı dallarda felsefe yapan, hayatı sorgulayan kişilerin ve ünlü bilginlerin yaşamlarının yer aldığı bölüm.