Ömer Hayyam Kimdir? | İran Şairi ve Matematik Bilgini

Ömer Hayyam Kimdir? | İran Şairi ve Matematik Bilgini

Büyük İran şairi ve matematik bilginidir. Rubaileri ile dünya çapında ün kazanmıştır. Horasan’da Nişapur’da doğdu. Adı Ömer, mahlası Hayyam’dır. Devrinin hemen bütün bilgilerini öğrendi. İsfahan’a gitti, büyük Türk hakan Sultan Melikşah’ın hizmetine girdi. Onun emriyle takvimde önemli ıslahat yapan Celali Takvimini, hazırlayan ekipten oldu. 1123 yılında hayli yaşlı olarak öldü. Nişapur’da mezarına 1935’de mermer bir anıt yapılmıştır.

Hayyam, büyük bir matematik bilginidir. Cebir ve fizikte önemli buluşları vardır. Cebirde üçüncü dereceden denklemlerin 13 çeşidini incelemiştir. “El Cebr” adlı kitabını Woepke 1851’de Fransızcaya, Story’de 1918’de ingilizceye çevirmiştir. Müspet ilimler üzerine birkaç küçük kitabı daha vardır. Bunlar da batı dillerine çevrilmiştir.

Ömer Hayyam kendi zevki için yazdığı rubaileri (4 mısradan ibaret şiirleri) ile ölümsüz bir ün kazanmıştır. Çok karamsar yapıda olan şair, dünya nimetlerinden elinden geldiği kadar yararlanmayı, çünkü her şeyin geçici, ölüme mahkum olduğunu, insan duygularını derinliklerine kadar sarsan bir lirizmle anlatmıştır. Dili olağanüstü kıvrak, üstatçadır.

Hayyam’ın kaç rubai söylediği bilinmiyor. 4-5 yüz rubainin ona ait olduğu söylense de, gerçekte onun olanlar 1-2 yüzden ibarettir. İçlerinde Arapça olan bir kaç rubai de vardır. Hayyam’ın rubaileri Çingeneceye kadar büyün dünya dillerinde defalarca yayınlanmıştır. Batıda İngiliz şairi Fitz Gerald’ın İngilizceye çevirisi ile büyük ölçüde tanınmıştır. 1892’den başlayarak bir çok Ömer Hayyam kulüpleri kurulmuştur. Türkçe’ye de pek çok defa çevrilen rubailer bizde de çok sevilmiş okunmuştur.

herkes,gönlünce bir yol arıyor kendine.. kimi arayışı sürdürmekte, kimi bulduğundan emin.. ama bir gün, bir ses haykıracak göklerden:
"herkesin yolu kendine varır, arama başka yerde!"

"ayağa kalk, uyumak için önümüzde sonsuzluk var."


ferman sende ama güzel yaşamak bizde
senden ayiğiz bu sarhoş halimizle
sen insan kanı içersin biz üzüm kanı
insaf be sultanım kötülük hangimizde


yel eser, umutlar savrulur gider;
sensiz, bensiz kalır bağlar bahçeler;
altın gümüş nen varsa harcamaya bak!
ölür gidersin, düşmanın gelir yer.


sevgili, seninle biz bir pergel gibiyiz
iki başımız var, bir tek bedenimiz
nereye dönersek dönelim seninle
nihayet başbaşa verecek değil miyiz