Mars’a Seyahat mi Ediyorsunuz? 6 Sağlık Sorunu

2030 yılı itibariyle, NASA insanları Mars’ta görmeyi hedefliyor. Mars’a uzun bir seyahat yapacak insanlar daha önce karşılaşmadıkları sağlık problemlerini deneyimleyeceklerdir.

Geziyi gerçekleştirecek insanlar zihinsel ve fiziksel sorunlarla nasıl başa çıkacak?

Melbourne Üniversitesi’nde eğitim psikiyatristi ve Avustralya Havacılık ve Uzay Tıbbı Uzay Yaşam Bilimleri Komitesi üyesi Marc Jurblum, potansiyel uzay yolcularının karşılaştığı altı temel sağlık sorununu özetledi.



NASA astronotu Scott Kelly, 19 Nisan 2015 tarihinde uzayda havuç yüzmesini izliyor. Kelly, Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki Bir Yıllık mürettebat üyelerinden biriydi ve NASA’nın Mars’a ve gelecekte planladığı uzun uçuşlara hazırlık olarak insan vücudunun uzayda daha uzun bir varlığa nasıl tepki verdiğini test etti.

1. Uzay hastalığı
Beynimizdeki ufak jiroskoplar bize mekansal farkındalık verir. Kafanızı yatırdığınızda, pozisyon değiştirdiğinizde size söyler. Ama bu uzayda daha farklıdır. Jerblum şunları söyledi:

Yerçekiminin olmadığı yerde bunun işe yaramadığını ve sonuç olarak astronotlar çok fazla mide bulantısı çekerler. Birçoğu kendini günlerce inanılmaz kötü hisseder. Deniz tutmuş gibidir.

Birçok örnek var. 1968’de NASA Apollo 8’i başlattı. Astronot Frank Borman, Ay’a giderken görevi kısaltacağını düşündüğü kadar kötü bir hastalık geçirdi.

Neyse ki, tıpkı denize giden insanların eninde sonunda güvertede dolaşabildiği gibi, uzaya giden insanlarda “Space Legs” uzayda yürüme becerilerini 2 hafta içerisinde geliştirirler. Fakat Dünya’ya döndüklerinde, bunun tam tersi olan Dünya’da yürüme becerilerini geliştirebilmek için çok çalışmalıdırlar.


Keşif Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki 48 mürettebat üyesi yörüngedeki istasyon ömrünü kısalttı.


2. Zihinsel Stres
Uzay yolculuğu hala doğası gereği tehlikelidir. Esasen, havasız bir yerde, hava ve su geri dönüşümünden dolayı hayatta kalabiliyorsunuz. Hareket edebileceğiniz çok az oda var ve radyasyon, mikro-meteroitler sebebiyle tehlike altındasınız. Jurblum diyor ki:

Değişmeyen bir kapsül habitatında, hangi ayda olduğunuzu bilmeden, sadece küçük bir pencerenin siyahlığının olduğu bir yerde yaşamaya çalışıyoruz. Gemiyi ters çevirseniz dahi, Dünya küçük bir aydınlık noktası olacaktır. Çevrenizdeki yüz binlerce kilometre boyunca hidrojen atomlarından fazlası var.

Araştırma grupları, çok uç noktalarda zihinsel sağlığı korumanın yollarını araştırmaktadırlar. Meditasyon ve doğa fotoğraflarını uzay yolcularına göstermek gibi müdaheleleri uygularlar.

Dahası, duygu sorunları da var. Dünya’da, eğer patronunuzla veya iş arkadaşınızla kavga ettiyseniz üzüntünüzü evde veya spor salonunda geçirebilirsiniz. Uzay’da astronotlar birbirlerine sinirlernmeyi göze alamazlar. Gerçekten hızlı tepki verebilmeli, iletişim kurabilmeli ve takım olarak çalışabilmelidirler.

Bunun aksine, “genel değerlendirme etkisi” olarak bilinen uzay seyahatının verdiği olumlu psikolojik olgusu vardır. Jurblum der ki:

Uzay’a giden birçok astronot bakış açısını değiştirerek dönmüştür. Daha fazla çevreci, ruhani ve dindar olurlar.

NASA astronotu Ron Garan bunu şöyle tanımladı:

…Bir gezegende seyahat ediyor oluşumuz ve hepimiz Dünya’ya bu bakış açısıyla baktığımızda hiçbir şeyin imkansız olmadığını görebiliriz.



NASA astronotu Sunita Williams, Kombine Operasyonel Yük Taşıyan Dış Direnç Koşu Bandında egzersiz yaparken bungee koşum takımı tarafından basılı tutulur.

3. Zayıf Kaslar
Uluslar arası Uzay İstasyonu’nda yer çekimi yoktur. Mars, Dünya’nın yerçekiminin üçte birine sahiptir. Jurblum der ki, bu insan vücuduna zarar verir. Kaslarımız yeryüzündeki yerçekimine karşı savaşmaya öyle alışkınki yokluğunda zayıflıyorlar.

Astronotlar kas kütlesi ve kardiovaksuel zindeliği korumak için hergün 2-3 saat egzersiz yapmalılar. Eğer egzersizle desteklenmezse kalp kas kaybına uğrar ve bu çok tehlikeli olabilir.

Sovyet uzay programı tarafından geliştirilen elastik vücut kıyafetleri veya “penguen kıyafetleri” cilt kas ve kemik üzerinde sıkı bir baskı oluşturarak yerçekimi etkisini taklit etmeye çalışır. Böylelikle kaslar daha sıkı çalışıp, normal aktiviteleri yapabilecek duruma gelirler. Ama Jurblum der ki bu mükemmellikten oldukça uzaktır.

4. Göz problemleri
Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki yaygın tehlike, astronotların genellikle gözünde kalan ve sıyrıklara neden olan ve kabin etrafında yüzen ince lekelerdir. Ancak, yerçekiminin eksikliği ve sıvıların hareketi astronotlar için ciddi sorunlara neden olabilir diyor Jurblum.

Astronotların çoğu uzayda gözlük takıyor ve geri döndüklerinde, bazılarının görüşlerinde kalıcı değişiklikler olabiliyor.

Bu bozulma, sıvının kafa tasından beyne akmasından kaynaklanır, burada göz küresinin arkasına doğru şişer ve lensin şeklini değiştirir. Jurblum der ki:

Bu şişkinlik, anlamaya ve yönetmeye çalıştığımız geri dönüşü olmayan görme sorunlarına neden oluyor.


Astronot Scott Kelly grip aşılamasını kendisine Uluslararası Uzay İstasyonunda uygular.


5. Öksürük ve soğuk algınlığı
Eğer Dünya’da üşütürseniz, evde kalırsınız ve bu çok önemli değildir. Uzay’da ise durum başkadır. Yoğun bir şekilde paketlenmiş sınırlı bir alanda yaşıyorsunuz. Devridaim havasını solursunuz, ortak yüzeylere tekrar ve tekrar dokunmak zorunda kalırsınız ve yıkanmak için çok az fırsatınız vardır.

Ve insanın bağışıklık sistemi, uzayda tamıtamıyla çalışmıyor. Bu nedenle, misyon üyeleri uzaya gitmeden önce birkaç hafta hastalıklardan korunmak için izole ediliyorlar. Jurblum şunları söylüyor:

Neden olduğundan emin değiliz ancak bakterilerin uzayda daha tehlikeli olduğunu biliyoruz. Üstelik, uzayda hapşırırsanız tüm damlacıklar düz bir şekilde dışarı çıkar ve devam eder. Eğer biri grip kapmışsa, herkes onu alacak ve en yakın hastaneye uzun bir yol var.

6. Tıbbi acil durumlar
Neyse ki, henüz önemli bir tıbbi acil durum olmadı. Ama astronotların hastalıklarla başa çıkmak için eğitimleri var.

Örneğin, Uluslararası Uzay İstasyonu astronotları, yerçekiminin olmadığı bölgede hastayı aşağı kata indirmek için hastanın bacaklarını tavana bağlarlar.

Uzaya giden insanları kurtarmak bir gün sürerken, Mars’a giden insanları kurtarmak için 8 aylık bir yol gerekir. Ve kendi başlarına süreci yönetmeleri gerekir. Jurblum şunları söyledi:

Onları nasıl bir sedyeye kaldırırsınız, hava kilidinde kıyafetlerini çıkarır, doktor ve birkaç bilim insanının ameliyat yapmasına yardımdı olacak ameliyat masasını nasıl yerleştirirsiniz? Dünya’da size nasıl yapacağınızı söyleyen bir ortopedi cerrahınız olabilir ama yalnızca 20 dakikalık bir gecikmeyle.

Araştırmacıların bir ekip üyesi üssün dışındayken bacağını kırarsa ne yapması gerektiği gibi durumların çözümleri üzerinde çalışmasına olanak tanır.


NASA, 2030’larda insanları 2025 ve Mars’a kadar bir asteroide göndermek için gerekli yetenekleri geliştiriyor – 2010 iki taraflı NASA Yetkilendirme Yasası’nda ve 2010’da da yayınlanan ABD Ulusal Uzay Politikası’nda belirtilen hedefler.