İlk Bilim İnsanı Kimdi?

“Bilim insanı” terimini duyunca aklımıza hemen birkaç isim gelir. Bu isimler kitaplardan öğrendiğimiz, bilim dünyasına önemli katkılar sağlayan kişiler veya yakın çevremizde bilimsel çalışmalar yapan tanıdıklarımız olabilir.

Peki, “İlk bilim insanı kimdi?” diye sorulsa ne cevap verirdiniz? Bu sorunun kesin bir cevabı olduğunu sanıyorsanız yanılıyorsunuz. Fakat tarihte bu unvana sahip olabilecek önemli bilim insanları var. Gelin şimdi bu kişileri daha yakından tanıyalım.


Statue of Aristotle a great greek philosopher


Milattan önce 384-322 yılları arasında yaşayan filozof Aristoteles mantık, eleştiri, fizik, biyoloji, politika gibi farklı alanlara önemli katkılarda bulundu. Fikirleri iki bin yıl boyunca Avrupa’nın bilimsel düşünce sistemine egemen oldu ve kıtada bilimin gelişmesini sağladı. Bu nedenle bazı insanlar, Aristoteles’in “ilk bilim insanı” olarak nitelendirilmesi gerektiğini düşünüyor.

Aristoteles çok meraklı bir insandı ve dünya hakkında her şeyi öğrenmek isterdi. “Felsefe merakla başlar.” diye düşündü ve kendini yaşamın gizemlerini çözmeye adadı. Bilginin temelinin deneyim olduğunu belirtti. Açıklamaların gözlemlerle desteklendiği takdirde geçerli olduğunu savundu. Fakat Aristoteles’in ortaya koyduğu bazı kuramlar gözlemlere dayansa da yanlıştı. Çünkü onun yaşadığı dönemde teknoloji bugünkü kadar ileri düzeyde değildi ve Aristoteles bütün gözlemlerini çıplak gözle yapmıştı.


Arab scholar Alhazen (also known as Ibn al-Haytham) portrait from ten old dinars Iraq banknote


İlk bilim insanı olduğu düşünülen kişilerden biri de İbnü’l Heysem. 965-1040 tarihleri arasında yaşayan İbnü’l Heysem matematik, gök bilimi, fizik gibi farklı alanlara katkı sağladı. Optik, görmenin nasıl gerçekleştiği ve ışık üzerine önemli çalışmalar yaptı. Işığın bir nesneden yansıyarak göze geldiğini ve görüntünün bu şekilde oluştuğunu ispatları ile birlikte açıklayan ilk kişiydi. İbnü’l-Heysem aynı zamanda bilimsel düşüncenin belirlenmiş süreçlere veya matematiksel ispatlara dayanan deneylerle sınanması gerektiği fikrinin de ilk savunucusuydu.


Antique illustration of Galileo Galilei statue


1564-1642 yılları arasında yaşayan İtalyan fizikçi, mühendis, filozof ve matematikçi Galileo Galilei de ilk bilim insanı olarak nitelendirilen kişilerden biri. Galileo, geliştirdiği teleskop ile ilk gökyüzü gözlemlerini yaptı ve yaşadığı dönemin en etkili keşiflerini gerçekleştirdi. Dünya merkezli evren modelinin yaygın olarak kabul edildiği bir dönemde yaşayan Galileo, Kopernik tarafından ortaya konan Güneş merkezli evren modelinin geçerli olduğunu destekleyen gözlemler yaptı.


imaginary illustration of four best known Jupiter moons


Ayrıca Jüpiter’in en büyük dört uydusunu ilk defa gözlemledi ve sarkaçların salınım yani gidiş-geliş mesafesinin, telin uzunluğuna bağlı olduğunu keşfetti. Bu keşif daha sonra sarkaçlı saatlerin yapımında kullanıldı. Galileo geleneksel fikirleri benimsemedi ve bu fikirleri her zaman test etmek isterdi. Onun bu düşünce sistemi yaşadığı dönemin çok ötesindeydi.