ForumAdasi.Com - Çay Nasıl Bir Bitkidir? Çayın Özellikleri

[Foruma üye olmadığınız sürece forum içeriğindeki bağlantıları görüntüleyemezsiniz. Foruma üye olmak için TIKLAYIN!]

Çay
Çay ikiçeneklilerin Çaygiller familyasından bitki cinsi. Anayurdu Çin ve Japonya ise de sıcak ve ılıman bölgelerde kültür bitkisi olarak yetiştirilir. Türkiye’de Doğu ve Orta Karadeniz bölgelerinin birçok kesiminde, özellikle Rize’de kültürü yapılır. Çiçekleri beyaz ve hafif pembe ya da sarı güzel kokulu, meyvesi üç gözlü kapsül biçiminde ve odunsudur. Yaprakları almaşık kısa saplı, sert derili, sivri dişlidir ve dökülmez. Çin çayı ağacı ve Hint çayı ağacının melezleştirilmesinden elde edilen kültür ağacı 1-3 metre, yabanisi 10 metre boyundadır. Bu ağacın yapraklarından elde edilen çay, ticaret amacıyla kullanılır. Düzenli nem taşıyan iklimlerin en uygun ağacıdır.

Tohumdan elde edilen filizler 9-10 ay sonra bahçelere çalımsı baklagillerle birlikte dikilir. Her yıl budanarak sürgünlerin sayısı artırılır. 3-4 yıl sonra düzenli ürün alınır. Dalların özellikle 1. ve 2. yapraklı kaliteli çay için 3 ve 5. yapraklar ise günlük kullanım için harmanlanır. Yapraklar solmadan, karartılmadan, kurutulmadan ayrılıp saklanırsa yeşil çay; soldurup kurutup karartılırsa siyah çay elde edilir.

Çay; tanen, kafein, tein, teobramin gibi uçucu alkaloitlerce zengin olduğu için uyarıcı, peklik verici, idrar söktürücü olarak eczacılıkta kullanılır. Yine bu özellikleri nedeniyle kurutulmuş yaprakları haşlanarak içilir. Japonya, Çin, Hindistan ve Sri Lanka dünyanın en büyük çay üreticileridir. Endonezya, Pakistan, Tayland ve Türkiye’de üretimde belirli yerleri olan ülkelerdir. Afrika’da ise Zimbabwe, Tanzanya, Mozambik ve Uganda’da ekilir. 1981’de FAO raporlarına göre çay alanlarının % 89’u, üretimin ise % 80’i Asya’dadır.

Çok eskiden beri Çin’de yetiştirilen çay, 12. yüzyılda Japonya’ya, 17. yüzyılda Hollandalılar tarafından Avrupa’ya götürüldü. 1878’de Japonya’dan getirilen filizlerle Batum çevresinde başlatılan çay üretimi, 1918’de Batum’dan getirilen filizler Rize’de yapılan ilk ekimden sonra sürdürülen çalışmalar Rize, Ordu, Trabzon ve Artvin bölgelerinin bu işe en elverişli yöreler olduğu saptandı. Türkiye, dünya çay üretiminin % 5’ini sağlar.

İkiçeneklilerin çaygiller familyasından olan bu bitkinin kısa saplı, genişçe ayalı olan yaprakları vardır. Az kokulu, beyaz ve açık sarıya yakın renkte çiçekler açar. Kapsül biçiminde de meyveler verir. Çayın 16 kadar türünün en çok yetiştirileninin 12 cm. uzunlukta, 4 cm. genişlikte yaprakları vardır.

Çay dikildikten 3-4 yıl kadar sonra yaprakları toplanır. Bunlar dalların en uçlarındaki yapraklardır. Tomurcuklardan toplananlar en değerli, en pahalı çaylardır.

[Foruma üye olmadığınız sürece forum içeriğindeki bağlantıları görüntüleyemezsiniz. Foruma üye olmak için TIKLAYIN!]

Çay Nasıl Elde Edilir?
Toplanan çay yaprakları 2 saat kadar güneşe bırakılır, zaman zaman karıştırarak, yapraklar gevrekleşene kadar beklenir. Bu sırada meydana gelen gayet yavaş bir mayalama ile, yaprakların içinde acılık veren maddeler yok olur. Bundan sonra çay, bir dakika kadar kuvvetli ateş üzerinde kavrulur. Çay yaprakları kavrulduktan sonra top halinde yuvarlanır. Kavurma ve top halinde yuvarlama birkaç kere tekrarlanır. Çinliler çayı tam kıvamına geldikten sonra, paketlemeden önce, yasemin veya buna benzer hoş kokulu çiçeklerle birkaç saat beraber bulundurup çaya güzel koku verirler.

Bir de çay yapraklarını topladıktan hemen sonra kavurarak yapılan çay vardır ki, bunlarda bir mayalaşma olmadığından elde edilen çay çok sert olur. Çay, uçtaki, ortadaki, tomurcuktaki yapraklardan yapılışına göre değişik adlar alır. Tadına ve kokusuna göre ayrıldığın zaman da “renk verici”, “kokusu kuvvetli”, “acısı kuvvetli” çaylar diye adlandırılır. Ayrıca çıktığı yere göre, Seylan, Popof, Hindistan Çayı, kurutuluşuna göre de “akkuyruk, “siyah çay” gibi adlar da verilir.

Çay, keyif verici, hazmı kolaylaştırıcı olduğu için evlerde çok kullanılan bir içecektir. İçindeki kafein, teobrobin ve teofilin gibi maddelerden ötürü idrar söktürücü ve baş ağrısı dindirici olarak kullanılır. Gene çayda bulunan tanen maddesi sepicilikte (derilerin tabaklanmasında) kullanılır. Tanen kasları sıkıştırıcı bir madde olduğu için, fazla çay içenlerde peklik görülür. Çayın içindeki kafein kan basıncını (tansiyonu) arttırır; onun için çok çay içmek zararlı olabilir. Çocukların da fazla çay içmesi doğru değildir. Tanenin de çok miktarı zehirleyici olabilir. Çay, fazla kaynatılmazsa, taneni suya çıkmaz.

Çaygiller
Latincesi Theaceae. İkiçenekliler sınıfıınn Parietales takımına bağlı, yapraklarını dökmeyen, ayrı taç yapraklı, çalı ya da ağaçsı bitki familyası. Yabanileri 10, kültürü yapılanlar 1-3 metre boyundadır. Tropik ve subtropik iklimlerde yetişir. Yaprakları almaşık basit ya da dişli, çiçekleri çoklukla tek tek kimi zaman salkım durumunda, büyük beyaz kırmızı renkte, erdişi, aktinomorftur (eksenine göre almaşık). Meyvesi kapsülümsü kimi zamanda üzümsüdür. 30 cinsi, 400’den fazla türü vardır. Örnek türü çaydır.