Coğrafi Koordinat Sistemi

**Zeze** · 06 Eylül 2022, 09:30

Coğrafi Koordinat Sistemi

Coğrafi Konum
Herhangi bir noktanın veya bölgenin Dünya üzerinde bulunduğu yere coğrafi konum denir. Coğrafi konum, mutlak (matematik) ve göreceli (özel) konum olmak üzere ikiye ayrılır.

Coğrafi konum ve bölümleri

1. Mutlak Konum
Dünya üzerindeki bir noktanın, başlangıç paraleli (Ekvator) ve başlangıç meridyenine (Greenwich) göre yerine mutlak konum denir. Mutlak konumun temel elemanları paralel ve meridyenlerdir.

a- Paraleller
Kutup noktalarına eşit uzaklıktan geçtiği kabul edilen ve Dünya’yı iki eşit parçaya böldüğü varsayılan çembere Ekvator denir. Dünya üzerinde, Ekvator’a paralel olarak 1° lik açı farkı oluşturacak şekilde çizildiği varsayılan hayalî çemberlere ise paralel denir. Başlangıç paraleli olarak kabul edilen Ekvator’un derecesi sıfırdır. Birer derece aralıklarla Ekvator’un kuzeyinde 90, güneyinde 90 olmak üzere toplam 180 adet paralel dairesi vardır.

Birbirini takip eden iki paralel arasında 1° lik açı farkı vardır. Ekvator dışında her paralelin diğer yarım kürede yer alan bir eşi vardır. En uzun paralel dairesi Ekvator’dur. Paralellerin uzunlukları Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe küçülürken dereceleri büyür. Kutup noktalarında paralellerin çevre uzunluğu sıfırdır. Bir meridyen yayı üzerinde birbirini takip eden iki paralel arası uzaklık yaklaşık 111 km’dir.

Paraleller ve özellikleri

Ekvator’un kuzeyinde bulunan paralellere kuzey paralelleri, güneyinde bulunanlara ise güney paralelleri denir. Dünya’nın Ekvator’un kuzeyinde kalan bölümüne Kuzey Yarım Küre, güneyinde kalan bölümüne ise Güney Yarım Küre denir.

Ekvator’a göre yarım küreler

b- Enlem
Dünya üzerindeki herhangi bir nokta ile Ekvator arasındaki yayın, açı cinsinden değerine enlem denir. Bu açı, derece (°), dakika (‘), saniye (“) olarak ifade edilir. (Örneğin İstanbul’da yer alan Topkapı Sarayı, 41° 00′ 47” kuzey enleminde bulunmaktadır.)

Enlem derecesi

Dünya üzerindeki bir yerin konumunu belirlemede sadece birer derece aralıklarla çizilen paraleller kullanılsaydı iki paralel arasında kalan yerlerin konumu tam olarak belirlenemezdi. Bu nedenle paralel derecelerinin araları dakika ve saniye gibi daha küçük açılara bölünerek yeryüzündeki tüm noktaların yerlerinin belirlenmesi sağlanmıştır.

Yeryüzünde birçok enlem olmakla birlikte bazı enlemlerin özel isimleri vardır. Bunlar Ekvator, Yengeç Dönencesi, Oğlak Dönencesi, Kuzey ve Güney Kutup Daireleri ile Kutup Noktaları’dır.

Özel enlemler ve Ekvator’a uzaklıklarına göre paralellerin sınıflandırılması

Ekvator ile dönenceler arasındaki enlemlere alçak enlemler, dönenceler ile kutup daireleri arasındakilere orta enlemler, kutup daireleri ile kutup noktaları arasındakilere ise yüksek enlemler denilmektedir. Güneş ışınlarının geliş açısı, sıcaklık dağılışları, iklim ve toprak tipleri, bitki türleri, tarım ürünleri ve denizlerin tuzluluk oranları enlemden etkilenir. Ayrıca enlem; tarım, orman, kalıcı kar (toktağan kar) ve yerleşmenin sınırını da belirler.

c- Meridyenler
Kutup noktalarını birleştirdiği varsayılan, paralelleri dik kesen yaylara veya yarım çemberlere meridyen denir.

Meridyenler

Başlangıç meridyeni Greenwich’ten (Gırinviç) (0° meridyeni, İngiltere’nin Londra kenti yakınlarında bir merkez) geçen meridyendir. Greenwich’in doğusunda 180, batısında 180 olmak üzere toplam 360 meridyen yayı vardır. Bu nedenle 180° doğu ve batı meridyenleri aynı meridyendir.

Meridyenlerin numaraları, başlangıç meridyeninden itibaren doğuya ve batıya doğru gittikçe artar. Birbirini takip eden iki meridyen arasında 1°’lik açı farkı vardır. Başlangıç meridyeninin doğusunda kalan meridyenlere doğu meridyenleri, batısında kalanlara ise batı meridyenleri denir. Dünya’nın başlangıç meridyeninin doğusunda kalan bölümüne Doğu Yarım Küre, batısında kalan bölümüne ise Batı Yarım Küre denir.

Greenwich’e göre yarım küreler

Meridyenler kuzey-güney doğrultusunda uzanır ve kutup noktalarında birleşir. Bu nedenle Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe meridyenler arasındaki uzaklık azalır. (Ekvator çizgisi üzerinde iki meridyen arasındaki uzaklık 111 km’dir. Kutup noktalarına gelindiğinde bu değer 0 metreye düşer.

Meridyenler arasındaki mesafe değişimi

Bütün meridyenlerin uzunlukları birbirine eşittir. Ayrıca meridyenler, bir paralel üzerinde birbirlerinden eşit uzaklıkta bulunur. Her meridyenin karşıtı bir meridyen vardır. Bir meridyen yayını tam çembere tamamlayan karşısındaki meridyen yayına antimeridyen denir. Örneğin başlangıç meridyeninin (0°) antimeridyeni 180°, 100° doğu meridyeninin antimeridyeni ise 80° batı meridyenidir.

Meridyen ve antimeridyen

Bir meridyen ile onun antimeridyeni arasında 12 saat yerel saat farkı vardır. 180° meridyeni tarih değiştirme çizgisi olarak kabul edilmiştir. Aynı meridyen üzerindeki noktalarda yerel saat aynıdır. Dünya batıdan doğuya doğru döndüğünden doğudaki meridyenlerde yerel saat, batıdakilerden ileridedir. Dünya üzerindeki bütün noktalar 24 saatte 360° dönüş yapar. Bu yüzden iki meridyen arasında 4 dakikalık zaman farkı vardır.

Başlangıç Meridyeni ve Antimeridyeni

d- Boylam
Dünya üzerindeki herhangi bir noktadan geçen meridyen ile başlangıç meridyeni arasındaki yayın, açı cinsinden değerine boylam denir. Bu açı, derece (°), dakika (‘), saniye (”) olarak ifade edilir. (Örneğin İstanbul’da yer alan Topkapı Sarayı 28° 59′ 02” doğu boylamında bulunmaktadır.) Boylamlar konum belirlemede ve yerel saat hesaplamalarında kullanılır.

Boylam derecesi

2. Göreceli Konum
Bir yerin; okyanuslara, denizlere, kıtalara, boğazlara, komşu ülkelere, yer şekillerine, yer altı ve yer üstü zenginliklerine, nüfus özelliklerine, turizm, kültür ve uygarlık merkezlerine, ticaret ve sanayi kuruluşlarına göre konumudur. Başka bir ifadeyle bir yerin enlem ve boylamlarına ilişkin özelliklerinin dışında sayılan tüm özellikleridir. Örneğin İspanya’nın göreceli konum özelliklerinden biri, Atlas Okyanusu ile Akdeniz’e kıyısının bulunmasıdır.

Benzer Konular:

06 Eylül 2022, 09:30	#1
Çevrimdışı Zeze Kullanıcıların profil bilgileri ziyaretçilere gizlidir.	Coğrafi Koordinat Sistemi Coğrafi Koordinat Sistemi Coğrafi Koordinat Sistemi Coğrafi Konum Herhangi bir noktanın veya bölgenin Dünya üzerinde bulunduğu yere coğrafi konum denir. Coğrafi konum, mutlak (matematik) ve göreceli (özel) konum olmak üzere ikiye ayrılır. Coğrafi konum ve bölümleri 1. Mutlak Konum Dünya üzerindeki bir noktanın, başlangıç paraleli (Ekvator) ve başlangıç meridyenine (Greenwich) göre yerine mutlak konum denir. Mutlak konumun temel elemanları paralel ve meridyenlerdir. a- Paraleller Kutup noktalarına eşit uzaklıktan geçtiği kabul edilen ve Dünya’yı iki eşit parçaya böldüğü varsayılan çembere Ekvator denir. Dünya üzerinde, Ekvator’a paralel olarak 1° lik açı farkı oluşturacak şekilde çizildiği varsayılan hayalî çemberlere ise paralel denir. Başlangıç paraleli olarak kabul edilen Ekvator’un derecesi sıfırdır. Birer derece aralıklarla Ekvator’un kuzeyinde 90, güneyinde 90 olmak üzere toplam 180 adet paralel dairesi vardır. Birbirini takip eden iki paralel arasında 1° lik açı farkı vardır. Ekvator dışında her paralelin diğer yarım kürede yer alan bir eşi vardır. En uzun paralel dairesi Ekvator’dur. Paralellerin uzunlukları Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe küçülürken dereceleri büyür. Kutup noktalarında paralellerin çevre uzunluğu sıfırdır. Bir meridyen yayı üzerinde birbirini takip eden iki paralel arası uzaklık yaklaşık 111 km’dir. Paraleller ve özellikleri Ekvator’un kuzeyinde bulunan paralellere kuzey paralelleri, güneyinde bulunanlara ise güney paralelleri denir. Dünya’nın Ekvator’un kuzeyinde kalan bölümüne Kuzey Yarım Küre, güneyinde kalan bölümüne ise Güney Yarım Küre denir. Ekvator’a göre yarım küreler b- Enlem Dünya üzerindeki herhangi bir nokta ile Ekvator arasındaki yayın, açı cinsinden değerine enlem denir. Bu açı, derece (°), dakika (‘), saniye (“) olarak ifade edilir. (Örneğin İstanbul’da yer alan Topkapı Sarayı, 41° 00′ 47” kuzey enleminde bulunmaktadır.) Enlem derecesi Dünya üzerindeki bir yerin konumunu belirlemede sadece birer derece aralıklarla çizilen paraleller kullanılsaydı iki paralel arasında kalan yerlerin konumu tam olarak belirlenemezdi. Bu nedenle paralel derecelerinin araları dakika ve saniye gibi daha küçük açılara bölünerek yeryüzündeki tüm noktaların yerlerinin belirlenmesi sağlanmıştır. Yeryüzünde birçok enlem olmakla birlikte bazı enlemlerin özel isimleri vardır. Bunlar Ekvator, Yengeç Dönencesi, Oğlak Dönencesi, Kuzey ve Güney Kutup Daireleri ile Kutup Noktaları’dır. Özel enlemler ve Ekvator’a uzaklıklarına göre paralellerin sınıflandırılması Ekvator ile dönenceler arasındaki enlemlere alçak enlemler, dönenceler ile kutup daireleri arasındakilere orta enlemler, kutup daireleri ile kutup noktaları arasındakilere ise yüksek enlemler denilmektedir. Güneş ışınlarının geliş açısı, sıcaklık dağılışları, iklim ve toprak tipleri, bitki türleri, tarım ürünleri ve denizlerin tuzluluk oranları enlemden etkilenir. Ayrıca enlem; tarım, orman, kalıcı kar (toktağan kar) ve yerleşmenin sınırını da belirler. c- Meridyenler Kutup noktalarını birleştirdiği varsayılan, paralelleri dik kesen yaylara veya yarım çemberlere meridyen denir. Meridyenler Başlangıç meridyeni Greenwich’ten (Gırinviç) (0° meridyeni, İngiltere’nin Londra kenti yakınlarında bir merkez) geçen meridyendir. Greenwich’in doğusunda 180, batısında 180 olmak üzere toplam 360 meridyen yayı vardır. Bu nedenle 180° doğu ve batı meridyenleri aynı meridyendir. Meridyenlerin numaraları, başlangıç meridyeninden itibaren doğuya ve batıya doğru gittikçe artar. Birbirini takip eden iki meridyen arasında 1°’lik açı farkı vardır. Başlangıç meridyeninin doğusunda kalan meridyenlere doğu meridyenleri, batısında kalanlara ise batı meridyenleri denir. Dünya’nın başlangıç meridyeninin doğusunda kalan bölümüne Doğu Yarım Küre, batısında kalan bölümüne ise Batı Yarım Küre denir. Greenwich’e göre yarım küreler Meridyenler kuzey-güney doğrultusunda uzanır ve kutup noktalarında birleşir. Bu nedenle Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe meridyenler arasındaki uzaklık azalır. (Ekvator çizgisi üzerinde iki meridyen arasındaki uzaklık 111 km’dir. Kutup noktalarına gelindiğinde bu değer 0 metreye düşer. Meridyenler arasındaki mesafe değişimi Bütün meridyenlerin uzunlukları birbirine eşittir. Ayrıca meridyenler, bir paralel üzerinde birbirlerinden eşit uzaklıkta bulunur. Her meridyenin karşıtı bir meridyen vardır. Bir meridyen yayını tam çembere tamamlayan karşısındaki meridyen yayına antimeridyen denir. Örneğin başlangıç meridyeninin (0°) antimeridyeni 180°, 100° doğu meridyeninin antimeridyeni ise 80° batı meridyenidir. Meridyen ve antimeridyen Bir meridyen ile onun antimeridyeni arasında 12 saat yerel saat farkı vardır. 180° meridyeni tarih değiştirme çizgisi olarak kabul edilmiştir. Aynı meridyen üzerindeki noktalarda yerel saat aynıdır. Dünya batıdan doğuya doğru döndüğünden doğudaki meridyenlerde yerel saat, batıdakilerden ileridedir. Dünya üzerindeki bütün noktalar 24 saatte 360° dönüş yapar. Bu yüzden iki meridyen arasında 4 dakikalık zaman farkı vardır. Başlangıç Meridyeni ve Antimeridyeni d- Boylam Dünya üzerindeki herhangi bir noktadan geçen meridyen ile başlangıç meridyeni arasındaki yayın, açı cinsinden değerine boylam denir. Bu açı, derece (°), dakika (‘), saniye (”) olarak ifade edilir. (Örneğin İstanbul’da yer alan Topkapı Sarayı 28° 59′ 02” doğu boylamında bulunmaktadır.) Boylamlar konum belirlemede ve yerel saat hesaplamalarında kullanılır. Boylam derecesi 2. Göreceli Konum Bir yerin; okyanuslara, denizlere, kıtalara, boğazlara, komşu ülkelere, yer şekillerine, yer altı ve yer üstü zenginliklerine, nüfus özelliklerine, turizm, kültür ve uygarlık merkezlerine, ticaret ve sanayi kuruluşlarına göre konumudur. Başka bir ifadeyle bir yerin enlem ve boylamlarına ilişkin özelliklerinin dışında sayılan tüm özellikleridir. Örneğin İspanya’nın göreceli konum özelliklerinden biri, Atlas Okyanusu ile Akdeniz’e kıyısının bulunmasıdır. Benzer Konular: Hint Uygarlığı ve Kast Sistemi Kış Bahçesi Çatı Sistemi Çeşitleri Kas ve iskelet sistemi hastalıkları İç Anadolu Bölgesinin Coğrafi Özellikleri Ege Bölgesinin Coğrafi Özellikleri Paylaş Share this post on Digg Del.icio.us Technorati Twitter
	Alıntı

Şu anda bu konuyu görüntüleyen etkin kullanıcılar: 1 (0 üye ve 1 konuk)