Empirizmin Tarihsel Gelişimi

**Zeze** · 20 Nisan 2023, 15:37

Empirizmin ilk ve en yalın biçimini İlk Çağ filozoflarından Epikür’de görmekteyiz.

Epikür, “Mühür, bal mumuna nasıl tıpatıp kendi izini bırakırsa eşya da bizde belli izler bırakır.” sözüyle bilgilerin ilk kaynağının duyu olduğunu savunmuştur. Ona göre bizi yanıltan duyular değil, duyularla elde ettiğimiz içeriğe, akıl tarafından eklenen ve yüklenen yargılardır.

Deneycilik anlayışının izleri felsefe tarihinde geriye doğru sürüldüğünde “Stoacılık” ile “Epikurosçuluk”a dek uzandığı görülmekle birlikte, bu anlayış en yetkin biçimiyle başını Locke, Berkeley ve Hume’un çektiği “İngiliz Deneyciliği”nde temellendirilmiştir.

Bunun yanında David Hardey ve Joseph Priestley tarafından ortaya atılan “Çağrışımcı Deneycilik” deneyciliğin bir sonraki aşamasına karşılık gelirken, Viyana Çevresi düşünürlerince geliştirilen “Mantıkçı Olguculuk” ya da “Mantıkçı Deneycilik” deneyciliğin en son biçimini almış modern uzantısıdır.

Felsefe tarihine bakıldığında, bilgiyi deneyimle edinilen bilgiye indirgemeye eğilimli birçok filozoftan (söz gelimi ilkin Francis Bacon) söz açılabilir, ancak deneyciliği dizgeli bir şekilde ortaya koyan düşünür John Locke’tur.

Locke en başta Descartes’ın “doğuştan gelen düşünceler” (Lat. ideae innatru) görüşüne karşı çıkmış ve zihnin herhangi bir deneyime girmeden önce boş bir kâğıt gibi olduğunu (tabula rasa) ve deneyimle doldurulduğunu ileri sürmüştür.

Locke’tan sonra George Berkeley ve David Hume da deneyci bilgi kuramını savunmuşlardır. XIX. yüzyılda John Stuart Mill, kendinden önceki deneycilerin cesaret edemediği bir şekilde matematiksel ve hatta mantıksal bilginin bile tümevarımla ve deneyimle elde edilen bilgi türleri olduğunu öne sürmüştür.

Deneyci görüşler Viyana Çevresi felsefecilerince de çok tutulmuş ve benimsenmiştir. Ancak 1950’lerden sonra W. V. Quine’ın Two Dogmas of Empiricism (Deneyciliğin İki Dogması, 1951) başlıklı yazısında deneyciliğin ön kabullerine getirdiği eleştiri ve Noam Chomsky’nin Arjıeets of the Theary of Syirtrix (Sözdizimi Kuramının Çeşidi Yönleri, 1965) adli kitabında dil bilgisinin a priori temellerini ortaya koyması ile deneycilik çok kan kaybetmiştir.

Benzer Konular:

20 Nisan 2023, 15:37	#1
Çevrimdışı Zeze Kullanıcıların profil bilgileri ziyaretçilere gizlidir.	Empirizmin Tarihsel Gelişimi Empirizmin Tarihsel Gelişimi Empirizmin ilk ve en yalın biçimini İlk Çağ filozoflarından Epikür’de görmekteyiz. Epikür, “Mühür, bal mumuna nasıl tıpatıp kendi izini bırakırsa eşya da bizde belli izler bırakır.” sözüyle bilgilerin ilk kaynağının duyu olduğunu savunmuştur. Ona göre bizi yanıltan duyular değil, duyularla elde ettiğimiz içeriğe, akıl tarafından eklenen ve yüklenen yargılardır. Deneycilik anlayışının izleri felsefe tarihinde geriye doğru sürüldüğünde “Stoacılık” ile “Epikurosçuluk”a dek uzandığı görülmekle birlikte, bu anlayış en yetkin biçimiyle başını Locke, Berkeley ve Hume’un çektiği “İngiliz Deneyciliği”nde temellendirilmiştir. Bunun yanında David Hardey ve Joseph Priestley tarafından ortaya atılan “Çağrışımcı Deneycilik” deneyciliğin bir sonraki aşamasına karşılık gelirken, Viyana Çevresi düşünürlerince geliştirilen “Mantıkçı Olguculuk” ya da “Mantıkçı Deneycilik” deneyciliğin en son biçimini almış modern uzantısıdır. Felsefe tarihine bakıldığında, bilgiyi deneyimle edinilen bilgiye indirgemeye eğilimli birçok filozoftan (söz gelimi ilkin Francis Bacon) söz açılabilir, ancak deneyciliği dizgeli bir şekilde ortaya koyan düşünür John Locke’tur. Locke en başta Descartes’ın “doğuştan gelen düşünceler” (Lat. ideae innatru) görüşüne karşı çıkmış ve zihnin herhangi bir deneyime girmeden önce boş bir kâğıt gibi olduğunu (tabula rasa) ve deneyimle doldurulduğunu ileri sürmüştür. Locke’tan sonra George Berkeley ve David Hume da deneyci bilgi kuramını savunmuşlardır. XIX. yüzyılda John Stuart Mill, kendinden önceki deneycilerin cesaret edemediği bir şekilde matematiksel ve hatta mantıksal bilginin bile tümevarımla ve deneyimle elde edilen bilgi türleri olduğunu öne sürmüştür. Deneyci görüşler Viyana Çevresi felsefecilerince de çok tutulmuş ve benimsenmiştir. Ancak 1950’lerden sonra W. V. Quine’ın Two Dogmas of Empiricism (Deneyciliğin İki Dogması, 1951) başlıklı yazısında deneyciliğin ön kabullerine getirdiği eleştiri ve Noam Chomsky’nin Arjıeets of the Theary of Syirtrix (Sözdizimi Kuramının Çeşidi Yönleri, 1965) adli kitabında dil bilgisinin a priori temellerini ortaya koyması ile deneycilik çok kan kaybetmiştir. Benzer Konular: Davranışçılık Akımının Tarihsel Gelişimi Türk Şiirinin Tarihsel Gelişimi Söylevin Tarihsel Gelişimi Arkeolojinin (Kazıbilim) Tarihsel Gelişimi Coğrafyanın Tarihsel Gelişimi Paylaş Share this post on Digg Del.icio.us Technorati Twitter
	Alıntı

Şu anda bu konuyu görüntüleyen etkin kullanıcılar: 1 (0 üye ve 1 konuk)