Teorik Çoğulculuk
Feyerabend, nasıl ki mantıkçı pozitivizmin disipliner monizmine karşı çıktıysa teorik çoğulculuk bağlamında da aynı yaklaşımın ilgili olgular kümesini tam olarak ve aslına uygun bir biçimde betimleyen tek bir doğru teori bulunduğunu, dolayısıyla, diğer bütün teorilerin yanlış olduklarını ima eden teorik monizmine de karşı çıkar. Gerçekten de bilimsel teoriler söz konusu olduğunda, Feyerabend önce bilimin betimleme ve açıklama iddiasıyla ortaya çıktığı dünyaya bakar.
forumlar, genel forum sitesi forumadasi.com
Feyerabend’ e göre, dünya tek bir şey türünden meydana gelmeyip tam tersine hiçbiri bir diğerine indirgenemeyen sayılamayacak kadar farklı şey türünden meydana gelir. Feyerabend, dahası dünyanın tek ve belirli doğası olduğunu varsaymak için bir neden bulunmadığını belirtir. Ona göre, bilim adamları ve farklı disiplinlerin icracıları mutlak ve değişmez bir özü olduğuna inanılan doğayı bire bir yansıtmak yerine, araştırmalarıyla inşa ederler. Disiplinlerin farklılığı ve araştırmaların çoğulluğu, dünyanın esas itibarıyla derindeki çoğul niteliğini açığa çıkarmaya yarar. Varlığın kendisinde ne olduğunun hiçbir zaman bilinemeyeceğini, farklı disiplin ve araştırmalarda ortaya çıkan kendiliklerin onun araştırmalara cevap verme tarzını gözler önüne serdiğini belirten Feyerabend, dünyadaki farklı olguların ancak alternatif bilimsel teoriler yoluyla ortaya çıkarılabileceğini öne sürer.
Feyerabend’e göre, olgularla teorilerin çok sıkı bir ilişkisi olup bir olgunun önce ortaya çıkarılması ve sonra da betimlenmesi teorilere bağlıdır. Feyerabend bir terimin anlamının o terimin kullanıldığı teorik bağlam tarafından belirlendiğini, kritik terimlerin anlamlarının bir teoriden diğerine değiştiğini ileri sürdüğü için, aynı olgular dahi farklı teorilerde farklı şekillerde ortaya çıkar. Çok daha önemlisi, bir teorinin alternatifi olan diğer teoriler olmadan ortaya çıkarılamayan, bu alternatif teoriler tedavülden kalkar kalmaz yok olan olgular vardır. Savunacağımız her teori, yeni verileri gün ışığına çıkartacak olup eldeki hatalı kuramlar ancak bu yeni verilerle yanlışlanabilir. Nitekim Feyerabend bu bağlamda Brown hareketinin, termodinamiğin ikinci yasasını test edenler tarafından bulunmadığını, kinetik gaz kuramını araştıranlar tarafından bulunan Brown hareketinin termodinamiğin ikinci yasasıyla çeliştiğini öne sürer. Alternatif teoriler, her şey bir yana, sadece bilim adamının değil, bizlerin de eleştiri gücüne pozitif bir katkı yapar: “Teorilerin çoğaltılması bilime yararlıdır. Çünkü tek teorinin egemenliği eleştiri gücünü zedeler.”
Benzer Konular:
Normal
