ForumAdasi.Com - Amaçlı Davranışçılık (Beklenti Kuramı) Nedir?

[Foruma üye olmadığınız sürece forum içeriğindeki bağlantıları görüntüleyemezsiniz. Foruma üye olmak için TIKLAYIN!]

Kuramın kurucusu Edward Chace Tolman, 1932 yılında yayınladığı “Hayvanlarda ve İnsanlarda Amaçlı Davranış” adlı kitabında ortaya koyduğu görüşlerini derlemiş ve kuramını bilim dünyasına tanıtmıştır. Bu çalışmasında Tolman, kuramın adını “amaçlı davranışçılık” olarak ifade etmişse de daha sonraki yıllarda “beklenti kuramı” ve de “işaret-gestalt kuramı” olarak adlandırmıştır.
forumadasi.com
Tolman’ın kuramı içerik açısından tam bir davranışçı kuram sayılmaz. Zaten kendisi de Watson, Guthrie, Skinner ve Hull gibi davranışçıları eleştirmiştir. Tolman’a göre insan ve hayvan davranışları, basit uyarıcı-tepki ilişkisinin ötesinde onların; amaçları, niyetleri, bilgileri, düşünmeleri, planlamaları ve anlamlandırmaları ile ilişkilidir.

Tolman, diğer davranışçıların davranışı çok küçük tepkilere bölerek inceledikleri için davranışın bu yönlerini kaçırdıklarını iddia etmiş ve kendisi davranışın bilinçli yönlerini ele almıştır.

Tolman, araştırmalarındaki metodoloji bakımından diğer davranışçılarla aynı çizgiyi paylaşmaktadır. O da psikolojinin objektif bir bilim olması gerektiğini savunmuş ve bu nedenle içebakış yöntemini reddederek deney ve gözlemi kullanmıştır. Ancak insan olsun hayvan olsun, davranışın en göze çarpan kısmının amaca yönelik olması ve söz konusu bu amaçların bilimsel analizlerin konusu olabileceğini savunması yönüyle de diğer davranışçılardan ayrılmıştır. Bu iki yönüyle Tolman’ın kuramının, davranışçı yaklaşım ile dönemin bilişsel yaklaşımı olan gestaltı birleştiren bir kuram olduğu ifade edilebilir. İşaret-gestalt adını da zaten buradan almaktadır.

Tolman, davranışçılığın objektifliğini zedelemeden, kurama yeni boyutlar eklenmesi gerektiğini savunmuş ve davranışın amaca yönelik olması nedeniyle bu boyutu ele alıp incelemiştir. Tolman’a göre davranışların tamamı, amaca yönelik etkinliklerdir. Yapılan bütün davranışların temelinde bir amaç yatmaktadır. Yolda yürümek, okula gitmek, su içmek ve hatta elinizdeki kitabı okumanız hepsinin bir amacı vardır. Bu esnada yapılan kas hareketlerinin bir önemi yoktur. Önemli olan, amaca ulaştıran etkinliklerdir. Amaca ulaşıncaya kadar davranış sürdürülecektir.

İçinde bulunduğumuz çevre ve koşullar sürekli değişmektedir. Tolman’a göre davranış, değişen bu şartlara göre değişir ve çevreye uyum sağlar. Kişi amaca yönelik davranışlarda bulunurken bilinçsiz ve otomatik tepkiler vermez. İçinde bulunduğu şartları değerlendirerek onu amaca ulaştıracak en uygun davranışları sergiler. Örneğin, bir öğrenci belli bir metotla çalışıp istediği puanı elde edemediyse bir sonraki sınava daha farklı metotlar kullanarak çalışacaktır. Davranışın altında yatan amaç; bu örnekteki gibi elde edilmek istenen bir durum olabileceği gibi bazen rahatsızlık veren şeylerden uzaklaşmak, kurtulmaya çalışmak da olabilir. Bu görüşe göre davranışları yönlendiren dışsal uyarıcılar değil, ulaşılmak istenen amaçlardır. Tolman amaçlı davranışları anlayabilmek için moleküler değil, molar davranış üzerinde çalışmak gerektiğini söylemiştir.