Orkinos (Ton Balığı) Nasıl Bir Balıktır? Özellikleri Nelerdir?

Orkinos; tonbalığı olarak da bilinir, Perciformes takımından, başta çok iri yapılı Thunnus thynnus olmak üzere, palamutu andıran birkaç deniz balığı türünün ortak adıdır. Ticari değeri yüksek olan bu balıkların eti tazeyken ya da işlendikten sonra tüketilmekte, özellikle konserve olarak değerlendirilmektedir. Aynı türün bireyleri arasında bile görülen önemli yapı farkları nedeniyle ayırt edilmeleri güç, taksonomideki yerleri tartışmalıdır. Ama uzmanlar genellikle orkinosları palamutların ve uskumruların da yer aldığı Scombridae familyasında toplarlar.

Orkinosların vücudu mekik biçiminde, yanlarında belirgin karinalar bulunan kuyruk sapı ince, kuyruğu çatallı ya da hilal biçimindedir. Anüs ve ikinci sırt yüzgecinin gerisinde kuyruğa kadar uzanan yüzgeçsi çıkıntılar (yüzgeççik) vardır. Başın gerisinde iri pullardan oluşmuş yaka denen bir bölge bulunur. Yakanın dışında vücut pulsuz (Euthynnus ve Katsuwonus cinsleri) ya da küçük pulludur (Thunnus cinsi). Derilerinin altındaki iyi gelişmiş damar ağı, yavaş ve uzun süreli yüzüşleri sırasında vücut sıcaklığının denetlenmesini sağlar. Grubun en iri türü olan ve yaklaşık 4,3 m uzunluğa ve 800 kg ağırlığa erişebilen bayağı orkinosun (T. thynnus) üst bölümleri koyu renk, alt bölümleri gümüş renginde, vücudu genel olarak menevişlidir.

Bayağı orkinos Türkiye’yi çevreleyen bütün denizlerde görülür. Bu sularda yaşayan öteki orkinos türlerinin uzunluğu 1 metreyi aşmaz. Türkiye sulan içinde Ege ve Marmara denizlerinde yaşayan uzunkanat orkinos (T. alalunga) çok uzun göğüs yüzgeçleriyle, Ege Denizinin güney kesiminde ve Akdeniz’de yaşayan çizgili orkinos (Katsuwonus pelamis ya da Euthynnus pelamis) yakasının alt bölümünden geriye doğru uzanan koyu bantlarıyla, tüm denizlerde yaşayan yazılı ya da benekli orkinos (Euthynnus alletteratus) göğüs yüzgeçlerinin altındaki ve gerisindeki koyu beneklerle dikkat çeker.

Orkinoslar çok geniş bir coğrafi dağılım içinde sürüler halinde göç etmeleriyle tanınırlar. Ekonomik değeri yüksek türlerinden sarıkanat orkinosun (T. albacares) ağırlığı 180 kg’yi aşabilir. Bu sarı yüzgeçli türün yanlarında da sarı renkli bir bant bulunur. Kocagöz orkinosun (T. obesus) gözleri görece iri, yaklaşık uzunluğu 2 m, ağırlığı 136 kg’dir. Bu iki türün Akdeniz ve ona bağlı sularda yaşadığını gösteren kesin bir kayıt yoktur.