Ağaçkakansılar ve Ağaçkakansıların Özellikleri

Piciformes, varlığını sürdüren altı familya ve 380 dolayında tür içeren kuş takımı. Bu familyalarda Picidae ağaçkakanları, boyunburanları ve benzerlerini; Ramphastidae tukanları; Indicatoridae balkılavuzlarını; Capitonidae sakallıkuşları; Bucconudae şişikkuşları; Galbulidae jakamarları içerir.
forumlar, genel forum sitesi forumadasi.com
Piciformes üyelerinin uzunlukları 9-60 cm arasında değişir. Ayak parmaklarından ikisinin öne, ikisinin arkaya dönük olması bu takıma özgü bir özelliktir. Gaga yapısı ise gruplara göre değişir. Birçok ağaçkakan türünün dibi geniş, ucu sivri güçlü gagaları vardır. Burun deliklerinin dar birer yarığa dönüşmesi, ağaç kabuklarını delerken içeri kıymık kaçmasını önler. Tukanların, vücutlarına oranla son derece iri olan, kenarları tırtıklı gagalan vardır. Güçlü ama şaşırtıcı ölçüde hafif olan bu gaganın iskeleti birbirini kesen kemik kirişlerden oluşur.

Orta irilikteki jakamarların gagaları ince uzundur. Vücut biçimleri ve parlak, yanardöner tüyleri bakımından kolibrileri andırırlar. Jakamarlara benzeyen şişikkuşların kuyrukları ve gagaları daha kısadır. Tüyleri de daha soluk renkte, genellikle kahverengi, taba ve bazı türlerde beneklidir. Sakallı kuşların tıknaz gövdeleri, iri başları, kalın gagaları vardır. Adlarını gaganın dibindeki kıla benzer sert tüylerden alırlar. Bazı sakallıkuş türleri en güzel renkli kuşlar arasındadır. Bunların tüyleri genellikle yeşil zemin üzerine kızıl, turuncu ve sarı nakışlıdır. Balkılavuzlarınm kalın derileri arı sokmasından korunmalarını sağlar.



Balkılavuzları
Küçük yapılı olan balkılavuzları genellikle donuk renklidir. Tukanlarsa canlı renkleriyle dikkat çeker. Üst bölümleri çoğunlukla siyah ya da koyu yeşil, göğüs, boyun ve arka bölümleriyle iri gagaları parlak kızıl, sarı, turuncu, mavi ve yeşil renklidir. Ağaçlarda yaşayan, ağaç gövdelerine yuva yapan ve ağaçlardaki böceklerle beslenen ağaçkakanların vücut yapısı yaşama biçimlerine çok iyi uyarlanmıştır. Güçlü bacak kasları ve parmakları dikey yüzeylere tırmanabilmelerini sağlar. Kuyruğun ortasındaki sert tüyler de tırmanma sırasında destek işlevi görür. Bir ağaçkakan ağaç yarıklarındaki böcekleri yakalamakta kullandığı, üzeri küçük pürtüklerle kaplı çok uzun dilini son derece hızlı hareket ettirebilir.

Piciformes takımındaki çeşitli grupların yaşama biçimleri arasında büyük farklar görülür. Jakamarlar ve şişikkuşlar bir ağaca tüneyip yakınlarından geçen uçan böcekleri havada yakalar, tekrar tüneklerine dönerek beklemeye devam ederler. Jakamarlar sık ormanlarda, şişikkuşlar ağaçlık ve açık alanlarda yaşamayı yeğler. Jakamarlar büyük bir böcek yakalayınca tünedikleri dala dönüp gagalarındaki böceği dala vurarak öldürdükten sonra yerler. Yavrularına verecekleri böceklerin kanatlarını da koparırlar. Sakallıkuşlar genellikle ormanda ve ağaçlık alanlarda bulunur, böcek, meyve ve tomurcukla beslenirler.

Balkılavuzları da ormanda ve ağaçlık alanlarda yaşar. Bu kuşların besini böcek, balmumu ve meyvedir. Kuşlar arasında yalnız balkılavuzları balmumuyla beslenir. Bağırsaklarında bu maddenin parçalanmasını sağlayan özel bakteriler vardır. Indicaıor cinsinden birkaç türde görülen beslenme davranışı son derece ilginçtir. Güçsüz gagalarıyla arı kovanlarını parçalamayacaklarından, bu işi yapabilecek olan insanları ya da balı çok seven sansargillerden Mellivora capensis’i bulduğu kovanlara yöneltir. Afrika’nın birçok yöresinde yerliler balkılavuzunun bu davranışını iyi bilir ve bundan yararlanırlar.

Tukanlar
Tukanların başlıca besinleri meyvedir. Bununla birlikte böcekleri, yumurtaları, bazen yavru kuşları bile yerler. Sık ormanlarda yaşarlar, ama zaman zaman besin aramak için ormana yakın tarım alanlarına gelirler.

Picidae familyası üyelerinden, yalnızca Picinae altfamilyasını oluşturan gerçek ağaçkakanların güçlü gagaları vardır ve ağaçları delebilirler. Ama Campephilus türleri gibi bazı en iri türler dışında, besin ararken ağaçları delmez, gövdedeki yarıkların içindeki böcekleri yakalarlar. Jynginae altfamilyasını oluşturan boyunburanların güçsüz gagaları, yumuşak kuyruk tüyleri vardır. Hem ağaçlardaki, hem de yerdeki karıncaları avlarlar. Picumninae altfamilyasını oluşturan küçük türler de vücut yapısı bakımından boyunburanlara benzer, gerçek ağaçkakanlar gibi ağaçlarda gezerek böcek avlarlar.

Üreme ve Yuva
Bütün takım üyeleri yuvalarını kovuk ya da oyuklarda yapar. Gerçek ağaçkakanlar canlı ya da kurumuş ağaçlara yuva kovukları oyar. Dişiler yuvaya 2-9 beyaz yumurta bırakır. Kuluçka dönemi 11-20 gündür. Erkek ve dişinin her ikisi de kuluçkaya yatar ve yavrulara bakar. Jakamarlar ve şişikkuşların çoğu toprakta kazdıkları derin oyuklara yuva yapar. Bazı şişikkuş türlerinin yuvalarıysa ağaçların üzerindedir. Kuluçka ve yavruların bakımını erkek ve dişi birlikte üstlenir. Sakallıkuşlar odunu iyice çürümüş kuru ağaçları oyarak yuva yapar. Yumurta sayısı 2-5, kuluçka süresi 13-15 gündür. Tukanlar yuva olarak genellikle eski bir ağaçkakan oyuğunu kullanır, bazen bunu biraz genişletirler. Dişinin yuvaya bıraktığı 1-4 yumurta üzerinde erkek ve dişi sırayla 16 gün kadar kuluçkaya yatar. İri tukan türlerinin yavruları yedi haftayı aşan bir süre yuvada kalabilir, uçtuktan sonra da uzun süre erişkinlerden ayrılmazlar.

Balkılavuzlarının üreme davranışları takımın öbür gruplarından farklıdır. Bu grup üyeleri, guguklar gibi kuluçka asalağıdır. Dişi, kovuk içine yuvalanmış bir kuş türünün yuvasına bir tane beyaz yumurta bırakır ve bu arada yuvada bulunan öbür yumurtaları kırar. Yavru balkılavuzu yumurtadan çıktığında gagasının ucu sivri ve çengel biçimindedir. Eğer yuvada konak kuşun yavrusu varsa, balkılavuzu gagasıyla bunları öldürür. Büyük balkılavuzu en çok kızıl gerdanlı arıkuşunu (Merops bulocki) konak olarak kullanır. Yavru büyük balkılavuzunun yuvada besin istemek için çıkardığı ses, iki arıkuşu yavrusunun birlikte çıkardığı sesi andırır. Bu da konak ana babayı asalak yavruya daha çok besin vermek için uyarır.