Coca-Cola'nın İcadı | Kim Buldu?

Coca-Cola (coca cola, kola ya da koka kola olarak da bilinir), karbondioksitli bir alkôlsüz içecek olup, merkezi Amerika Birleşik Devletleri'nin Georgia eyaletinin Atlanta şehrinde yer alan The Coca-Cola Company tarafından üretilmektedir. Coca-Cola, telif hakkı 27 Mart 1944 yılından bu yana The Coca-Cola Company'e ait olan Coke kelimesi ile de anılmaktadır. Coca-Cola, 19. yüzyılın sonlarında John Pemberton tarafından icat edildiğinde aslında bir hazır ilaç olması planlanmıştı ancak daha sonra Coca-Cola, iş adamı Asa Griggs Candler tarafından satın alındı. Candler'in pazarlama yöntemleri, Coca-Cola'nın 20. yüzyılın tamamı boyunca karbondioksitli alkôlsüz içecek pazarının lideri konumunda olmasını sağladı. Coca-Cola ismi, içerisinde bulunan ve bir kafein kaynağı olan kola çekirdeklerinin yanı sıra koka yapraklarına ithaf etmektedir. Coca-Cola'nın günümüzde kullanılan formülü bir ticarî sır olmaya devam etmektedir ancak buna rağmen bir dizi târifin yanı sıra bazı deneysel tepkimelerin sonuçları yayımlanmıştır.
forumlar, güncel forum sitesi forumadasi.com
The Coca-Cola Company adındaki şirket aslında Coca-Cola'nın konsantresini, dünya çapında bulunan çeşitli şişeleyicilere satmaktadır. Bu şişeleyiciler, bazı bölgelerde içeceğin tüm satış haklarını ellerinde bulundururlar. Bu şişeleme şirketleri, The Coca-Cola Company'den satın aldıkları konsantre içeceği filtrelenmiş su ve tatlandırıcılar ile karıştırarak gerek alüminyum kutularda gerekse de plastik ya da cam şişelerde paketleyerek satışa sunarlar. Şişeleyiciler daha sonra şişelenmiş Coca-Cola içeceğinin satış kanallarına dağıtımını ve satışını yaparlar. Coca-Cola Company, konsantre içeceği bazı lokantalara da satarak lokantaların makineler üzerinden müşterilerine sulandırılmış konsantre kola satabilmelerine olanak sağlar.

The Coca-Cola Company, zaman zaman Coke markası altında diğer kola içeceklerinin satışını da yapmıştır. Bunlardan en çok bilineni Diet Coke olarak bilinen diyet kola olmakla birlikte, kafensiz Coca-Cola, kafeinsiz diyet kola, Coca-Cola Zero, Coca-Cola Vanilya, vişneli kola, limonlu kola ve kahveli kola gibi yan ürünler de piyasada bulunabilmektedir. 2013 yılında firmaya ait ürünlerin 200'ün üzerinde ülkede satıldığı ve her gün 1.8 milyar adet içeceğin servis edildiği açıklanmıştır.

Interbrand firmasının dünyanın en iyi global markalarını listelediği çalışmasında Coca-Cola, dünyanın en değerli üçüncü markası olarak listeye girmiştir.

Coca-Cola'nın tarihi
Amerikan İç Savaşı'nda yaralanan Müttefik Albay John Pemberton, morfin bağımlısı haline geldi ve bu tehlikeli uyuşturucunun yerini alabilecek bir madde arayışına girdi. Coca-Cola formülünün prototipi, Columbus, Georgia'da bulunan, Pemberton'un Eagle İlaç ve Kimya Evi'nde, ilk olarak koka şarabı olarak geliştirildi. Pemberton'un, o dönemde son derecede popüler olan Avrupalı koka şarabı Vin Mariani'den esinlenmiş olabileceğine inanılmaktadır.

1885 yılında Pemberton, ürettiği Fransız Koka Şarabı'nı (French Wine Coca) bir sakinleştirici olarak piyasaya sürdü. 1886 yılında Atlanta ve Fulton ilçeleri bu içeceği ve benzeri içecekleri yasaklayan bir kanunu çıkardığında Pemberton buna cevap olarak, bu içeceğin alkôlsüz bir türü olan Coca-Cola üzerinde çalışmaya başladı. İçeceğin ilk satıldığı yer Jacob'un Atlanta, Georgia'da bulunan eczanesinde 8 Mayıs 1886'da bardağı 5 sente satıldı. O dönemde soda çeşmeleri, karbondioksitli içeceklerin insan sağlığına iyi geldiğine inanıldığı sebebiyle yaygın olarak kullanılıyordu. Pemberton, Coca-Cola'nın, aralarında morfin bağımlılığının da yer aldığı hazımsızlık, nevrasteni (sinir zayıflığı), baş ağrısı ve cinsel istikrarsızlık gibi pek çok hastalığa iyi geldiğini iddia ediyordu. Pemberton, içeceğin ilk reklamını aynı yıl 29 Mayıs günü Atlanta Journal dergisinde yayımladı.

1888 yılına gelindiğinde üç adet farklı Coca-Cola türü, üç farklı kurum tarafından satılıyordu. 14 Ocak 1888'de Pemberton, dört Atlantalı iş adamı (J.C. Mayfield, A.O. Murphey, C.O. Mullahy ve E.H. Bloodworth) ile ortaklığa girdi. Herhangi bir yazılı belgede yer almayan ve Asa Candler tarafından yeminli olarak verdiği sözlü bir bildiride, kendisinin Pemberton'dan 1887 yılında Coca-Cola hissesi satın aldığını belirtti. John Pemberton, Coca-Cola isminin oğlu Charley'e ait olduğunu ancak diğer iki üreticinin içeceğin formülünü kullanmaya devam edebileceklerini bildirdi.

Charley Pemberton'un Coca-Cola adı üzerindeki kontrôlü, kendisinin 1888 yılının Mart ayında düzenlenenen Coca-Cola Company birleşim toplantısında babasının yerine bir hissedar olarak katılabilmesini sağladı. Charley'nin "Coca-Cola" adı üzerindeki bu kontrôlü, Asa Candler'ı sürekli olarak rahatsız ediyordu. Candler'in en büyük oğlu, Charles Howard Candler, 1950 yılında Emory Üniversitesi tarafından yayımlanan bir kitap yazdı. Babasının biyografisi olan bu kitapta Candler, "...14 Nisan 1888'de genç eczacı [Asa Griggs Candler], Coca-Cola olarak bilinen ve içeriği neredeyse bilinmeyen bir iksirin formülünün üçte birini satın aldı." açıklamasında bulunmuştur.

Aslında bu anlaşma, John Pemberton'ın oğlu Charley ve Walker arasında gerçekleşmiş, John Pemberton, oğluna kefil olmuştur. 50 dolar ön ödemeli ve geri kalan 500 doların üç ay içerisinde ödenmesi koşuluyla Walker, Candler & Co., Charley'nin sahibi olduğu Coca-Cola'nın üçte birlik hissesinin tümüne sahip oldu ancak Charley Coca-Cola adının sahibi olmaya devam etti. 14 Nisan'daki anlaşmanın ardından 17 Nisan 1888'de, Walker / Dozier'in sahibi olduğu hisselerin yarısı, Candler tarafından 750 dolara satın alındı.

Coca-Cola Şirketi
1892 yılında Candler, The Coca-Cola Company adı verilen ikinci bir şirket kurmaya karar verdi. Candler, 1888 yılının Nisan ayında Coca-Cola'nın kontrôlünü iyice ele geçirmesine rağmen ürettiği bu içeceği "Yum Yum" ve "Koke" isimleri altında satmak zorunda kaldı. Bu sırada Charley Pemberton, işlenmemiş olan karışımı Coca-Cola adı altında, babasının da desteği ile satmaya devam ediyordu. Bu her iki isim de Candler'ın ilgisini çekmeyi başaramayınca 1888 yılının yaz aylarında Atlantalı eczacı, Coca-Cola'ya karşı daha sert bir dava açmaya ve bu sayede en büyük iki rakibi Walker ve Dozier'i alaşağı etmeye karar verdi.

16 Ağustos 1888 yılında Dr. John Stith Pemberton beklenmedik bir şekilde hayatını kaybetti ve Asa G. Candler, hiç vakit kaybetmeden Coca-Cola'nın tüm kontrolünü ele geçirmek için gerekli adımları atmaya başladı.

Bir âlkôl bağımlısı olan Charley Pemberton, Asa Candler'ın canını sıkan en büyük engeldi. Candler'ın, Dr. Pemberson'ın ölümünden sonra Pemberson'ın oğlu Charley'den "Coca-Cola"nın isim haklarını çabucak satın aldığı söylenir. Söylentilere göre Candler, bu ismin hakkını Charley'nin annesinden 300 dolar karşılığında satın aldı ve bu satın alma işlemini, Dr. Pemberton'ın cenazesi sırasında gerçekleştirdi. 23 Haziran 1894 yılında Charley Pemberton, kendinden geçmiş bir şekilde ve yanında bir dizi uyuşturucu madde ile bulundu. Bundan on gün sonra Charley, Atlanta'nın Grady Hastanesi'nde 40 yaşında hayatını kaybetti.

Charles Howard Candler'ın 1950 yılında babası hakkında yazdığı kitabında "30 Ağustos [1888]'de, [Asa Candler] Coca-Cola'nın tek sahibi oldu ve bu durum, gerek şirketler arası yazışmalarda, gerek fatura kopyalarında gerekse de reklam malzemelerinde sıkça dile getirildi." açıklamasında bulunmuştur.

30 Ağustos 1888'deki bu olaydan sonra Candler'ın şirket üzerindeki yegâne kontrolü en sonunda gerçekleşmiş oldu. Candler, Margaret Dozier ve onun erkek kardeşi Woolfolk Walker ile istişâre ederek, onlara belirli bir zaman içerisinde 1.000 dolar ödemeyi kâbûl etti. 1 Mayıs 1889'a gelindiğinde Candler, Coca-Cola içeceğinin tüm haklarının kendisine ait olduğunu iddia etmeye başladı. Candler'ın bu hakkı elde edebilmek için yaptığı toplam ödeme miktarı ise 2.300 dolara ulaşmıştı.

1914 yılında Margaret Dozier, 1888 yılında Coca-Cola Şirketi'nin sahiplerinden birisi olarak, şirketin satılması sırasında kendi imzasının taklit edildiğini iddia etti. Belgeler üzerinde yapılan incelemeler, Margaret Dozier'in yanı sıra John Pemberton'ın imzasının da taklit edildiğine işaret ediyordu.

12 Eylül 1919'da Coca-Cola Şirketi, bir grup yatırımcı tarafından 25 milyon dolara satın alındı ve yeniden kuruldu. Şirket, 500.000 adet hisseyi, hisse başına 40 dolardan satışa çıkardı.

1986 yılında Coca-Cola Company, JTL Corporation ve BCI Holding Corporation adındaki iki adet şişeleme ortağı ile birleşerek Coca-Cola Enterprises Inc. (CCE) şirketini kurdu.

1991 yılının Aralık ayında Coca-Cola Enterprises, Johnston Coca-Cola Bottling Group, Inc. ile birleşti.

Coca-Cola şişelemesinin kökeni
İlk Coca-Cola şişesi, Biedenharn Candy Company (Biedenharn Şeker Şirketi) bünyesinde, 1891 yılında, Mississippi'nin Vicksburg bölgesinde üretildi. Şişeleme işleminin mucidi, Joseph A. Biedenharn olmuştur. İlk şişeler, 1915 yılında tasarlanan ve günümüze değin temel hatlarını koruyan Coca-Cola şişesinin görünümünden çok daha farklıydı.

Birkaç yıl sonra Chattanoga, Tennessee bölgesinden iki girişimci, Benjamin F. Thomas ve Joseph B. Whitehead, şişeleme fikri konusunda o kadar ısrarcıydılar ki Candler, bir süre sonra bu iki girişimciye tüm şişeleme haklarını sadece bir dolara sattı. Candler, bu parayı hiçbir zaman almadı ancak 1899 yılında Chattanooga ilk Coca-Cola şişeleme şirketinin bulunduğu yer oldu. Çok detaylı bir şekilde hazırlanmayan bu sözleşme, takip eden uzun yıllar boyunca The Coca-Cola Company'nin başını ağrıttı. Şişeleyicilerin şişeleme işlemini başka şirketlere satıyor oluşu bu davaya pek yardımcı olmadı zira bu şirketler de bir süre sonra şişeleme işlemini başka şirketlere satıyordu. Sözleşmenin, Coca-Cola'nın şişe başına 5 sente satılması gerektiğini belirtmesi ve bu fiyat sınırlamasının herhangi bir zaman dilimi dahiline sınırlamaması sebebiyle Coca-Cola'nın fiyatı 1886'dan 1959'a kadar değişmedi.

20. yüzyıl
Coca-Cola içeceğinin reklamı, halka açık bir mekânda ilk kez 1894 yılında Cartersville, Georgia'da yapıldı. Kola şurubu, mide rahatsızlığına iyi gelen reçetesiz bir ilaç olarak satılıyordu. 50. yıldönümüne gelindiğinde bu içecek, Amerika Birleşik Devletleri'nin ulusal bir simgesi hâline geldi.Coca-Cola, şirketin içeceği oluşturan malzemeleri tedârik etme sürecinde bazı değişiklikler yaptıktan sonra Atlanta Hahamı Tobias Green tarafından yahudiler için helâl olarak nitelendirildi.

Coca-Cola içeceğinin servis edildiği çeşmelere yönelik yapılan en uzun süreli reklam, Atlanta'da bulunan Fleeman'ın Eczanesi'nde yapıldı. 1914 yılında açılan eczane daha sonra Jack Fleeman tarafından babasından satın alındı ve 81 yıl boyunca işlettikten sonra 1995 yılında kapattı. 12 Temmuz 1944 yılında bir milyarıncı galon Coca-Cola şurubu The Coca-Cola Company tarafından üretildi. Coca-Cola içeceklerinin metal kutular içerisinde satılmasına ise 1955 yılında başlandı.

Yeni Kola
23 Nisan 1985 yılında Coca-Cola, yoğun bir reklâm kampanyası dahilinde formülünü değiştirerek "Yeni Kola" adı altında piyasaya sürdü. Bunu takip eden tad alma testleri, pek çok kişinin yeni Kola'nın tadını Pepsi'ye tercih ettiğini gösterdi ancak Coca-Cola, halkın eski içeceğe olan bağlılığını ve ilgisini hafife aldı ve ürün piyasaya sürüldükten sonra şirket, pek çok protesto gösterisinin odağı hâline geldi. Şirket protestolara kayıtsız kalmadı ve eski formül ile yeni formülün bir karışımını Coca-Cola Classic adı altında 10 Temmuz 1985'te piyasaya sürdü.

21. yüzyıl
Arap Ligi'nin şirketi 1968 yılında boykot etmesinin ardından Coca-Cola, 5 Temmuz 2005'te yaotığı açıklamada Irak'taki çalışmalarına yeniden başladığını duyurdu.

2007 yılının Nisan ayında Kanada'da, "Coca-Cola Classic" adı "Coca-Cola" olaak değiştirildi. "Classic" (Türkçe: klasik) kelimesinin kaldırılmasına gerekçe olarak "Yeni Kola"nın artık üretilmiyor oluşu ve bu sebeble bu iki ürün arasındaki farkı yansıtmanın artık gerekli olmadığı gösterildi. İsim değişikliğine rağmen formülde herhangi bir değişikliğe gidilmedi. 2009'un Ocak ayında Coca-Cola, "Classic" kelimesini Birleşik Devletler'in güneyinde bulunan eyaletlerde satılan 470ml kapasiteye sahip şişelerden kaldırdı. Bu değişiklik, şirketin ürün imajına yönelik uzun vâdeli stratejisinin bir parçasıydı. 2011 yılına kadar "Classic" kelimesi tüm Coca-Cola ürünlerinden kaldırılmış oldu.

2009 yılının Kasım ayında Coca-Cola ürünlerinin toptan satış fiyatına yönelik bir anlaşmazlık sonucunda Costco, iki ay süresince Coca-Cola ürünlerini stoklarına dahil etmedi. 2013 yılında görülen bir diğer anlaşmazlık, Costco bünyesinde bulunan yiyecek alanlarında Coca-Cola ürünlerinin Pepsi ile değiştirilmesi ile sonuçlandı. Tucson, Arizona gibi bazı bölgelerde bulunan Costco mağazaları, Meksika'dan ithâl edilen Coca-Cola ürünlerini satıyordu. Coıca-Cola, 220 ml boyutundaki küçük kutu kolayı 2009 yılında duyurdu ve 22 Eylül 2011'de şirket, satıcıların bu ürünü sekizli paketler halinde paketi 2.99$'a satmasını istedi. Aynı gün Coca-Cola, 370 ml kapasiteli şişelerin duyurusunu da yaptı ve bu şişeler, 89 sente alıcı buluyordu. O güne kadar 99 sentten satılan 475 ml kapasiteli şişeler ise yeniden duyuruldu ancak bu ürünün yeni fiyatı 1.19 $'a yükseldi.

2012 yılında Coca-Cola, ABD hükümetinin Burma'ya 60 yıldır uyguladığı yaptırımları kaldırmasının ardından ülkedeki faaliyetlerine yeniden başladı. Coca-Cola'nın şişeleme fabrikası Yangon'a yerleştirilecekti ve bu, şirketin Burma'da yaptığı 200 milyon $'lık yatırımın ve beş yıllık planının bir sonucuydu.

Coca-Cola, ortakları ile birlikte 2020 yılına kadar Hindistan'daki faaliyetlerine 5 milyar dolarlık yatırım yapma kararı aldı. 2013 yılında Coca-Cola Life adında ve içerisinde stevia ve şeker bulunan bir ürünün Arjantin'de satılmaya başlanacağı duyuruldu.

2014 yılının Ağustos ayında şirket, Monster Beverage şirketi uzun vadeli bir ortaklığa girdiğini duyurdu. İki şirket, hem ürünlerini paylaşacak hem de pazarlama ve dağıtım faaliyetlerini birlikte yürütecekti. Bu anlaşma kapsamında Coca-Cola, Monster'ın %16.7'sini 2.15 milyar dolara satın aldı. Şirket gerektiği durumda Monster üzerindeki payını %25'e yükseltebilme seçeneğine de sahiptir.