Yılan Ana | Türk Mitolojisi

Yılan Ana – Türk ve Altay mitolojisinde Yılan Tanrıça. Çılan (Zılan, Cılan, Ilan) Ana da denir. Yılanların kendisinden türediği efsanevi yaratık.

Nitelikleri
Şahmaran çoğu zaman dişi olarak tanımlanır. Yılanlara hükmeder. Yılan ordusunun başında bir gün dünyayı istila edeceğinden korkulur. Ak Yılan olarak betimlenir. Yer altı güçlerini temsil eder. Yılan Ana’nın karnının altını eliyle sıvazlayan birinin her şeyin sırrına vakıf olacağına inanılır. Zılan (Zilan adıyla) tatarların ve başkentleri Kazanın simgesi olarak kabul edilmiştir.

Erbüke, Türk halk inancında yarı insan yarı yılan olan varlıktır. Erböke de denir. Bu varlıkların başında Yılan Ana ve/veya Yılan Ata (Şahmaran) bulunur. Dişi olanları için “İşbüke” kullanılır. (Sözcük; Er “insan” ve Büke “ejderha, yılan” sözcüklerinin bileşimidir.)

Türk kültüründe yılan
Yılan şaman davulunda yeraltı dünyasıyla bağlantıyı sembolize eder. Altaylara göre, Erlik'in vücudu baştan başa yılanlarla sarılıdır ve kırbaç yerine elinde yılan tutar halde tasvir edilir. Karanlık dünyayı, tek boynuzlu yılan şeklinde bir hayvan temsil eder. Azerbaycan halk inanışlannda Ev İyesi genellikle yılan şeklindedir. Bu nedenle yılan olan evde bereket olacağına inanılır. Ev İyesi, İnsanlann gözüne yılan şeklinde göründüğü zaman, ona dokunulmaz. "Ev Yılanı" denilen bu yılana zarar veren olursa o eve felaket gelir, kıtlık olur ve bereket gider.

Etimoloji
(Yıl/Yal/Çıl) kökünden türemiştir. Yılmak fiilinden gelir. Yılmak korkmak, çekinmek demektir. Çinçe olduğu söylenir fakat Türkçeden Çinceye geçmiş olma ihtimali olduğu gibi, benzer kelimelerin birbirine uyarlanmış olması da mümkündür.