Adalet Ağaoğlu Kimdir? | Türk Yazar

**Zeze** · 24 Aralık 2022, 18:09

Adalet Ağaoğlu (23 Ekim 1929, Nallıhan, Ankara – 14 Temmuz 2020, İstanbul), Türk yazar.

20. yüzyıl Türk edebiyatının en önemli romancılarından biri kabul edilir. Eserlerinde Türkiye'nin değişik dönemlerini ve bu dönemlerin insan hayatlarına etkisini inceledi. İlk romanı Ölmeye Yatmak'tan başlayarak yazdığı tüm romanlar Türkiye'de önemli edebiyat ve edebiyat dışı tartışmalara yol açtı. Romanları dışında hikâye, oyun, deneme ve anı türünde eserler verdi.

Hayatı
23 Ekim 1929'da Nallıhan'da dünyaya geldi. Babası, kumaş tüccarı Hafız Mustafa Sümer'dir. Dört çocuklu bir ailenin ikinci çocuğu ve tek kızıdır. Kardeşleri Dr. Cazip Sümer (1925-1975), oyun yazarı, oyuncu Güner Sümer (1936-1977) ve iş insanı Ayhan Sümer (1930-2020)'dir.

İlköğrenimini Nallıhan'da tamamladıktan sonra 1938'de ailesi ile birlikte Ankara'ya yerleşti. Ortaöğrenimini Ankara Kız Lisesi'nde tamamladıktan sonra 1950 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu.

Edebiyata ilgisi lise yaşamında şiirlerle başladı, kısa bir süre sonra oyun yazarlığına yöneldi. İlk defa 1946'da Ulus gazetesinde tiyatro eleştirileri yayımlayarak yazarlığa başladı. 1948-50 arasında Kaynak Dergisi'nde şiirleri yayımlandı.

1951-1970 yılları arasında TRT’de çeşitli görevlerde bulundu. Ankara Radyosu'nda göreve başladığı yıl ilk radyo oyunu olan "Aşk Şarkısı"nı yazdı. Radyo'da görev yaparken tiyatro oyuncusu ve yönetmen dört arkadaşı (Kartal Tibet, Üner İlsever, Çetin Köroğlu, Nur Sabuncu) ile birlikte Ankara'nın ilk özel tiyatrosu olan "Ankara Meydan Sahnesi"ni kurdu. Meydan Sahne Dergisi'ni çıkardı. 1953 yılında tiyatro konusunda görgü ve bilgisini artırmak üzere Paris'e gitti. 1953'te Sevim Uzungören'le birlikte yazdığı "Bir Piyes Yazalım" tiyatro oyunu aynı yıl Ankara'da sahnelendi. 1954 yılında mühendis Halim Ağaoğlu ile evlenen sanatçı, ilk romanını yazana kadar oyun yazarlığını sürdürdü. Üst üste yazdığı oyunlarla altmışlı ve yetmişli yılların önde gelen oyun yazarlarından oldu. Çatıdaki Çatlak oyunu 1965 yılında Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahnelenirken yasaklandı; bu olay onu roman yazmaya yöneltti. TRT'nin özerkliğine el konulması gerekçesiyle TRT Radyo Dairesi Başkanlığı'ndan 1970'te istifa eden sanatçı o tarihten sonra yazarlıktan başka bir işle uğraşmadı. Edebiyat yaşamının bazı dönemlerinde "Remüs Tealada" ve "Parker Quinck" gibi takma adlar kullanmıştır.

İlk romanı Ölmeye Yatmak, 1973’te yayımlandı. Türkiye toplumunun yakın tarihindeki çalkantı ve değişikliklerini irdeleyen bu ilk romanından itibaren tüm eserleri yoğun tartışmalara konu oldu. Ölmeye Yatmak, daha sonra yazdığı Bir Düğün Gecesi (1979) ve Hayır (1989) adlı romanlarla bir üçleme oluşturdu ve birçok ödül kazandı (Bu üçleme, Yapı Kredi tarafından yapılan yeni basımlarda yazarın isteği doğrultusunda "Dar Zamanlar" üst başlığı ile sunulmuştur). Bir Düğün Gecesi ve Hayır romanları yayınlanır yayınlanmaz, ikinci romanı olan Fikrimin İnce Gülü, dördüncü basımında toplatıldı. Fikrimin İnce Gülü romanı hakkında, "Askeri kuvvetleri tahkir ve tezyif (küçük düşürmek)" suçlamasıyla hakkında 1981 yılında dava açılan Ağaoğlu, iki yıl süren davanın ardından aklandı. Düğün Gecesi ise soruşturma aşamasında kaldı. Dönemin üç önemli roman ödülüne layık görülmüş olan Bir Düğün Gecesi adlı roman için ayrıca Aldous Huxley'den aşırma olduğu suçlaması ortaya atıldı ve uzun tartışmalara sebep oldu.

1983 yılından sonra İstanbul'da yaşamaya başladı. 1985'te anı-roman niteliğindeki Göç Temizliği'ni yayımladı. 1991 yılında Çok Uzak Fazla Yakın'la oyun yazarlığına döndü. Bu eser, ertesi yıl edebiyat dalında Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü'ne layık görüldü.

1996'da ciddi bir trafik kazası geçiren ve iki yıl hastanede yatan Adalet Ağaoğlu için Can Yücel'in söylediği "Sen Türkiye'nin en güzel kazasısın" sözü, Feridun Andaç'ın Adalet Ağaoğlu ile yaptığı nehir söyleşi tarzında bir kitabın adı oldu. Kitap, 2006'da basıldı. Adalet Ağaoğlu ile ilgili yazıları bir araya getiren arşiv eşi Halim Ağaoğlu tarafından hazırlandı ve 2003'te Adalet Ağaoğlu'nun yazarlığının 55. yılı anısına Herkes Kendi Kitabının İçini Tanır adı ile basıldı.

Ağaoğlu, 1986'da kurulan İnsan Hakları Derneği'nin kurucuları arasında yer aldı ancak Temmuz 2005'te İHD'nin tek yanlı ırkçı-milliyetçi bir tutum takındığını belirterek ve "PKK yanlısı politika izliyorlar" diyerek istifa etti. 2008'de Özür Diliyorum kampanyasını desteklemiştir.

2010 Anayasa Referandumu sırasında çeşitli katılımcılarla beraber düzenlenen bir panelde Öğrenci Kolektifleri adlı bir grubun yumurtalı saldırısına maruz kalmıştır.

Eşi Halim Ağaoğlu'nun 2018 yılında ölümünün ardından yazmayı bıraktığını açıkladı.[6] Türkçe roman alanındaki özgün ve öncü eserleri ile ülkemizin kültürel ve düşünsel dünyasına yaptığı katkılarından dolayı 2018'de Boğaziçi Üniversitesi tarafından kendisine fahri doktora unvanı verildi.

Ölümü
Yoğun bakım tedavisi gören Ağaoğlu, çoklu organ yetmezliği sebebiyle 14 Temmuz 2020'de öldü. Cenazesi 15 Temmuz günü Cebeci Asri Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Eserleri

Tiyatro ve radyo oyunları

1953: Bir Piyes Yazalım - oynanmış, basılmamış
1955: Yaşamak - radyo oyunu, yayınlanmış, basılmamış
1964: Evcilik Oyunu
1967: Tombala
1969: Çatıdaki Çatlak
1969: Sınırlarda
1973: Üç Oyun: Bir Kahramanın Ölümü, Çıkış, Kozalar
1976: Kendini Yazan Şarkı
1991: Çok Uzak - Fazla Yakın
1992: Duvar Öyküsü - Çocuklar ve Büyükler için Müzikli Danslı Oyun
1996: Fikrimin İnce Gülü
2011: Çağımızın Tellalı

Roman

1973: Ölmeye Yatmak
1976: Fikrimin İnce Gülü
1979: Bir Düğün Gecesi
1980: Yazsonu
1984: Üç Beş Kişi
1987: Hayır...
1991: Ruh Üşümesi
1993: Romantik Bir Viyana Yazı
2014: Dert Dinleme Uzmanı

Öykü

1974: Yüksek Gerilim
1978: Sessizliğin İlk Sesi
1982: Hadi Gidelim
1997: Hayatı Savunma Biçimleri

Deneme

1986: Geçerken
1993: Karşılaşmalar
1996: Başka Karşılaşmalar
2002: Öyle Kargaşada Böyle Karşılaşmalar
2011: Yeni Karşılaşmalar

Mektup

2005: Mektuplaşmalar (Memet Baydur ile birlikte)

Anı

1985: Göç Temizliği
1981: Gece Hayatım

Günce

2004: Damla Damla Günler
2007: Damla Damla Günler I-II-III

Seçkiler

10/1993: Seçmeler (Kendi Seçtikleri)

Ödülleri

1974: TDK Tiyatro Ödülü
1975: Sait Faik Hikâye Armağanı, Yüksek Gerilim ile
1979: Sedat Simavi Edebiyat Ödülü, Bir Düğün Gecesi ile
1980: Orhan Kemal Roman Armağanı, Bir Düğün Gecesi ile
1980: Madaralı Roman Ödülü, Bir Düğün Gecesi ile
1991: Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü, Çok Uzak Fazla Yakın ile
1992: Lebon Kültür Merkezi (Lebon Cinema Clup) Edebiyat Ödülü, Ruh Üşümesi ile
1995: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü
1997: Aydın Doğan Roman Ödülü, Romantik Bir Viyana Yazı ile
2018: Erdal Öz Edebiyat Ödülü

Benzer Konular:

24 Aralık 2022, 18:09	#1
Çevrimiçi Zeze Kullanıcıların profil bilgileri ziyaretçilere gizlidir.	Adalet Ağaoğlu Kimdir? \| Türk Yazar Adalet Ağaoğlu Kimdir? \| Türk Yazar Adalet Ağaoğlu (23 Ekim 1929, Nallıhan, Ankara – 14 Temmuz 2020, İstanbul), Türk yazar. 20. yüzyıl Türk edebiyatının en önemli romancılarından biri kabul edilir. Eserlerinde Türkiye'nin değişik dönemlerini ve bu dönemlerin insan hayatlarına etkisini inceledi. İlk romanı Ölmeye Yatmak'tan başlayarak yazdığı tüm romanlar Türkiye'de önemli edebiyat ve edebiyat dışı tartışmalara yol açtı. Romanları dışında hikâye, oyun, deneme ve anı türünde eserler verdi. Hayatı 23 Ekim 1929'da Nallıhan'da dünyaya geldi. Babası, kumaş tüccarı Hafız Mustafa Sümer'dir. Dört çocuklu bir ailenin ikinci çocuğu ve tek kızıdır. Kardeşleri Dr. Cazip Sümer (1925-1975), oyun yazarı, oyuncu Güner Sümer (1936-1977) ve iş insanı Ayhan Sümer (1930-2020)'dir. İlköğrenimini Nallıhan'da tamamladıktan sonra 1938'de ailesi ile birlikte Ankara'ya yerleşti. Ortaöğrenimini Ankara Kız Lisesi'nde tamamladıktan sonra 1950 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu. Edebiyata ilgisi lise yaşamında şiirlerle başladı, kısa bir süre sonra oyun yazarlığına yöneldi. İlk defa 1946'da Ulus gazetesinde tiyatro eleştirileri yayımlayarak yazarlığa başladı. 1948-50 arasında Kaynak Dergisi'nde şiirleri yayımlandı. 1951-1970 yılları arasında TRT’de çeşitli görevlerde bulundu. Ankara Radyosu'nda göreve başladığı yıl ilk radyo oyunu olan "Aşk Şarkısı"nı yazdı. Radyo'da görev yaparken tiyatro oyuncusu ve yönetmen dört arkadaşı (Kartal Tibet, Üner İlsever, Çetin Köroğlu, Nur Sabuncu) ile birlikte Ankara'nın ilk özel tiyatrosu olan "Ankara Meydan Sahnesi"ni kurdu. Meydan Sahne Dergisi'ni çıkardı. 1953 yılında tiyatro konusunda görgü ve bilgisini artırmak üzere Paris'e gitti. 1953'te Sevim Uzungören'le birlikte yazdığı "Bir Piyes Yazalım" tiyatro oyunu aynı yıl Ankara'da sahnelendi. 1954 yılında mühendis Halim Ağaoğlu ile evlenen sanatçı, ilk romanını yazana kadar oyun yazarlığını sürdürdü. Üst üste yazdığı oyunlarla altmışlı ve yetmişli yılların önde gelen oyun yazarlarından oldu. Çatıdaki Çatlak oyunu 1965 yılında Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahnelenirken yasaklandı; bu olay onu roman yazmaya yöneltti. TRT'nin özerkliğine el konulması gerekçesiyle TRT Radyo Dairesi Başkanlığı'ndan 1970'te istifa eden sanatçı o tarihten sonra yazarlıktan başka bir işle uğraşmadı. Edebiyat yaşamının bazı dönemlerinde "Remüs Tealada" ve "Parker Quinck" gibi takma adlar kullanmıştır. İlk romanı Ölmeye Yatmak, 1973’te yayımlandı. Türkiye toplumunun yakın tarihindeki çalkantı ve değişikliklerini irdeleyen bu ilk romanından itibaren tüm eserleri yoğun tartışmalara konu oldu. Ölmeye Yatmak, daha sonra yazdığı Bir Düğün Gecesi (1979) ve Hayır (1989) adlı romanlarla bir üçleme oluşturdu ve birçok ödül kazandı (Bu üçleme, Yapı Kredi tarafından yapılan yeni basımlarda yazarın isteği doğrultusunda "Dar Zamanlar" üst başlığı ile sunulmuştur). Bir Düğün Gecesi ve Hayır romanları yayınlanır yayınlanmaz, ikinci romanı olan Fikrimin İnce Gülü, dördüncü basımında toplatıldı. Fikrimin İnce Gülü romanı hakkında, "Askeri kuvvetleri tahkir ve tezyif (küçük düşürmek)" suçlamasıyla hakkında 1981 yılında dava açılan Ağaoğlu, iki yıl süren davanın ardından aklandı. Düğün Gecesi ise soruşturma aşamasında kaldı. Dönemin üç önemli roman ödülüne layık görülmüş olan Bir Düğün Gecesi adlı roman için ayrıca Aldous Huxley'den aşırma olduğu suçlaması ortaya atıldı ve uzun tartışmalara sebep oldu. 1983 yılından sonra İstanbul'da yaşamaya başladı. 1985'te anı-roman niteliğindeki Göç Temizliği'ni yayımladı. 1991 yılında Çok Uzak Fazla Yakın'la oyun yazarlığına döndü. Bu eser, ertesi yıl edebiyat dalında Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü'ne layık görüldü. 1996'da ciddi bir trafik kazası geçiren ve iki yıl hastanede yatan Adalet Ağaoğlu için Can Yücel'in söylediği "Sen Türkiye'nin en güzel kazasısın" sözü, Feridun Andaç'ın Adalet Ağaoğlu ile yaptığı nehir söyleşi tarzında bir kitabın adı oldu. Kitap, 2006'da basıldı. Adalet Ağaoğlu ile ilgili yazıları bir araya getiren arşiv eşi Halim Ağaoğlu tarafından hazırlandı ve 2003'te Adalet Ağaoğlu'nun yazarlığının 55. yılı anısına Herkes Kendi Kitabının İçini Tanır adı ile basıldı. Ağaoğlu, 1986'da kurulan İnsan Hakları Derneği'nin kurucuları arasında yer aldı ancak Temmuz 2005'te İHD'nin tek yanlı ırkçı-milliyetçi bir tutum takındığını belirterek ve "PKK yanlısı politika izliyorlar" diyerek istifa etti. 2008'de Özür Diliyorum kampanyasını desteklemiştir. 2010 Anayasa Referandumu sırasında çeşitli katılımcılarla beraber düzenlenen bir panelde Öğrenci Kolektifleri adlı bir grubun yumurtalı saldırısına maruz kalmıştır. Eşi Halim Ağaoğlu'nun 2018 yılında ölümünün ardından yazmayı bıraktığını açıkladı.[6] Türkçe roman alanındaki özgün ve öncü eserleri ile ülkemizin kültürel ve düşünsel dünyasına yaptığı katkılarından dolayı 2018'de Boğaziçi Üniversitesi tarafından kendisine fahri doktora unvanı verildi. Ölümü Yoğun bakım tedavisi gören Ağaoğlu, çoklu organ yetmezliği sebebiyle 14 Temmuz 2020'de öldü. Cenazesi 15 Temmuz günü Cebeci Asri Mezarlığı'nda toprağa verildi. Eserleri Tiyatro ve radyo oyunları 1953: Bir Piyes Yazalım - oynanmış, basılmamış 1955: Yaşamak - radyo oyunu, yayınlanmış, basılmamış 1964: Evcilik Oyunu 1967: Tombala 1969: Çatıdaki Çatlak 1969: Sınırlarda 1973: Üç Oyun: Bir Kahramanın Ölümü, Çıkış, Kozalar 1976: Kendini Yazan Şarkı 1991: Çok Uzak - Fazla Yakın 1992: Duvar Öyküsü - Çocuklar ve Büyükler için Müzikli Danslı Oyun 1996: Fikrimin İnce Gülü 2011: Çağımızın Tellalı Roman 1973: Ölmeye Yatmak 1976: Fikrimin İnce Gülü 1979: Bir Düğün Gecesi 1980: Yazsonu 1984: Üç Beş Kişi 1987: Hayır... 1991: Ruh Üşümesi 1993: Romantik Bir Viyana Yazı 2014: Dert Dinleme Uzmanı Öykü 1974: Yüksek Gerilim 1978: Sessizliğin İlk Sesi 1982: Hadi Gidelim 1997: Hayatı Savunma Biçimleri Deneme 1986: Geçerken 1993: Karşılaşmalar 1996: Başka Karşılaşmalar 2002: Öyle Kargaşada Böyle Karşılaşmalar 2011: Yeni Karşılaşmalar Mektup 2005: Mektuplaşmalar (Memet Baydur ile birlikte) Anı 1985: Göç Temizliği 1981: Gece Hayatım Günce 2004: Damla Damla Günler 2007: Damla Damla Günler I-II-III Seçkiler 10/1993: Seçmeler (Kendi Seçtikleri) Ödülleri 1974: TDK Tiyatro Ödülü 1975: Sait Faik Hikâye Armağanı, Yüksek Gerilim ile 1979: Sedat Simavi Edebiyat Ödülü, Bir Düğün Gecesi ile 1980: Orhan Kemal Roman Armağanı, Bir Düğün Gecesi ile 1980: Madaralı Roman Ödülü, Bir Düğün Gecesi ile 1991: Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü, Çok Uzak Fazla Yakın ile 1992: Lebon Kültür Merkezi (Lebon Cinema Clup) Edebiyat Ödülü, Ruh Üşümesi ile 1995: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü 1997: Aydın Doğan Roman Ödülü, Romantik Bir Viyana Yazı ile 2018: Erdal Öz Edebiyat Ödülü Benzer Konular: Şükrü Erbaş Kimdir? \| Türk Yazar Doğan Cüceloğlu Kimdir? \| Türk Yazar Yaşar Kemal Kimdir? \| Türk Yazar Osman Şahin Kimdir? \| Türk Yazar Ahmet Ümit Kimdir? \| Türk Yazar Paylaş Share this post on Digg Del.icio.us Technorati Twitter
	Alıntı

Şu anda bu konuyu görüntüleyen etkin kullanıcılar: 1 (0 üye ve 1 konuk)

Adalet Ağaoğlu Kimdir? | Türk Yazar

Ünlü şairlerimizin ve kalemi güçlü yazarlarımızın hayatlarının yer aldığı bölüm.