Kağan’a Yardımcı Yöneticiler Kimlerdir?

**Zeze** · 07 Kasım 2023, 09:48

İlk Türklerde Kağanın yanında veya ona yardımcılık eden ve devlet yönetiminde söz sahibi olan belli başlı görevliler vardır. Başta Katun ve Tigin olmak üzere ilk Türklerde devlet yöneticileri şunlardır;

Katun Kimdir?
Türk devlet yapısında kağandan sonra önemli ikinci kurum olarak katun görülmüştür.Türklerde hükümdar eşleri ‘katun (hatun)’, ‘yin-çü (yen-shih, yin-çii, inci, evci)’ veya ‘uluğ hatun (ta yen-shih)’ unvanlarını taşımışlardır. Katunlar da devlet yönetiminde söz sahibiydi. Ayrı otağları ve buyrukları vardı. Törenlerde kağanın yanında yer alır; devlet meclisine katılır; elçiler gönderir ve kabul ederdi.

Katun, gelecekteki kağanın annesiydi. Bundan dolayı onun Türk soyundan olmasına özellikle dikkat edilmiştir. Türk kağanının katundan başka eşleri de vardı. Özellikle Çinli bir prenses (Türkçesi eşi veya esi) ile evlenmek Türk kağanların geleneğiydi. ‘Konçuy’ adı verilen bu prensesle katun derecesine yükseltilmemiştir. Konçuy’dan olan çocuklar taht üzerinde hak iddia edemezlerdi.

Tigin Kimdir?
Türk kağanının oğulları ‘tigin’ unvanı ile anılırdı. Tiginlerin her birine devlet yapısında yüksek kademede görevler verilmiştir. Tiginlerden biri, genellikle büyük oğul, hükümdarın sağlığında veliaht olarak atanırdı. Türklerde, veliaht olarak belirlenen tigin, S. Koca’ya göre, Hunlarda ‘sol bilge tigin’, Göktürklerde ‘şad’ unvanını almıştır. İ. Kafesoğlu ise veliaht sözünün karşılığı olarak ‘elig-beğ’ sözünü göstermiştir.

Veliaht olan tiginin yönetimine devletin doğu bölgeleri bırakılırdı; emrine de bir birlik verilirdi. Bazen ise önemli bir Türk topluluğunun başına getirilmiştir. Örneğin, Uygur kağanı veliaht olarak belirlediği oğlu Bayan-çor (Moyun-çor)’u, devletin ikinci temel öğesi olan Oğuzların üzerine yönetici olarak atamıştır. Türklerde veliaht olarak atanan tigininin tahta çıkması her zaman kesin değildi. Çünkü Türk egemenlik anlayışı, tahta çıkma hakkını her tigine eşit bir biçimde vermekteydi. Böyle olunca Türk devletleri tarihinde taht için tiginler arası mücadele sık görülmüştür.

Tiginler, çocuk yaşta, hasta veya iktidarın getirdiği sorumluluğu yerine getiremeyecek durumdaysa töre gereğince tahta amcaları çıkmıştır. Öte yandan, kağanın katundan olmayan eşlerinden doğan oğulları ne kadar yetenekli olursa olsun, taht üzerinde bir hak iddia edemezdi.

Yabgu Kimdir?
Türklerde kağandan sonra gelen yüksek rütbelerden birisi de yabguluktu. Halk içinde seçilen kişilerden olan yabguluğu Hunlarda ve Göktürklerin ilk zamanlarında görmüyoruz. Türkler bilgelik özelliklerini bulundurmasını istedikleri vezire Ayguçı adını da vermiştir. Yabguların görevi ise her konuda kağanına ‘ötünüp’, yani durumu arz edip dilekte bulunmaktı. Kağan da, vezirin ‘ötündüğü ütünç’ünü dinler ve dileğini ‘işitiverir’di. Önemli konularda karar vermek, yabguların elinde değildi.

Benzer Konular:

07 Kasım 2023, 09:48	#1
Çevrimiçi Zeze Kullanıcıların profil bilgileri ziyaretçilere gizlidir.	Kağan’a Yardımcı Yöneticiler Kimlerdir? Kağan’a Yardımcı Yöneticiler Kimlerdir? İlk Türklerde Kağanın yanında veya ona yardımcılık eden ve devlet yönetiminde söz sahibi olan belli başlı görevliler vardır. Başta Katun ve Tigin olmak üzere ilk Türklerde devlet yöneticileri şunlardır; Katun Kimdir? Türk devlet yapısında kağandan sonra önemli ikinci kurum olarak katun görülmüştür.Türklerde hükümdar eşleri ‘katun (hatun)’, ‘yin-çü (yen-shih, yin-çii, inci, evci)’ veya ‘uluğ hatun (ta yen-shih)’ unvanlarını taşımışlardır. Katunlar da devlet yönetiminde söz sahibiydi. Ayrı otağları ve buyrukları vardı. Törenlerde kağanın yanında yer alır; devlet meclisine katılır; elçiler gönderir ve kabul ederdi. Katun, gelecekteki kağanın annesiydi. Bundan dolayı onun Türk soyundan olmasına özellikle dikkat edilmiştir. Türk kağanının katundan başka eşleri de vardı. Özellikle Çinli bir prenses (Türkçesi eşi veya esi) ile evlenmek Türk kağanların geleneğiydi. ‘Konçuy’ adı verilen bu prensesle katun derecesine yükseltilmemiştir. Konçuy’dan olan çocuklar taht üzerinde hak iddia edemezlerdi. Tigin Kimdir? Türk kağanının oğulları ‘tigin’ unvanı ile anılırdı. Tiginlerin her birine devlet yapısında yüksek kademede görevler verilmiştir. Tiginlerden biri, genellikle büyük oğul, hükümdarın sağlığında veliaht olarak atanırdı. Türklerde, veliaht olarak belirlenen tigin, S. Koca’ya göre, Hunlarda ‘sol bilge tigin’, Göktürklerde ‘şad’ unvanını almıştır. İ. Kafesoğlu ise veliaht sözünün karşılığı olarak ‘elig-beğ’ sözünü göstermiştir. Veliaht olan tiginin yönetimine devletin doğu bölgeleri bırakılırdı; emrine de bir birlik verilirdi. Bazen ise önemli bir Türk topluluğunun başına getirilmiştir. Örneğin, Uygur kağanı veliaht olarak belirlediği oğlu Bayan-çor (Moyun-çor)’u, devletin ikinci temel öğesi olan Oğuzların üzerine yönetici olarak atamıştır. Türklerde veliaht olarak atanan tigininin tahta çıkması her zaman kesin değildi. Çünkü Türk egemenlik anlayışı, tahta çıkma hakkını her tigine eşit bir biçimde vermekteydi. Böyle olunca Türk devletleri tarihinde taht için tiginler arası mücadele sık görülmüştür. Tiginler, çocuk yaşta, hasta veya iktidarın getirdiği sorumluluğu yerine getiremeyecek durumdaysa töre gereğince tahta amcaları çıkmıştır. Öte yandan, kağanın katundan olmayan eşlerinden doğan oğulları ne kadar yetenekli olursa olsun, taht üzerinde bir hak iddia edemezdi. Yabgu Kimdir? Türklerde kağandan sonra gelen yüksek rütbelerden birisi de yabguluktu. Halk içinde seçilen kişilerden olan yabguluğu Hunlarda ve Göktürklerin ilk zamanlarında görmüyoruz. Türkler bilgelik özelliklerini bulundurmasını istedikleri vezire Ayguçı adını da vermiştir. Yabguların görevi ise her konuda kağanına ‘ötünüp’, yani durumu arz edip dilekte bulunmaktı. Kağan da, vezirin ‘ötündüğü ütünç’ünü dinler ve dileğini ‘işitiverir’di. Önemli konularda karar vermek, yabguların elinde değildi. Benzer Konular: ForumAdası Eklenen ve Silinen Yöneticiler Meddahın Özellikleri Nelerdir? Ünlü Meddahlar Kimlerdir? Karagözü Oynatanlar Kimlerdir? İlk Çağ’daki Bilim İnsanları Kimlerdir? Ege Bölgesinin Komşuları Kimlerdir? Paylaş Share this post on Digg Del.icio.us Technorati Twitter
	Alıntı

Şu anda bu konuyu görüntüleyen etkin kullanıcılar: 1 (0 üye ve 1 konuk)