ForumAdasi.Com - Türk Kitabelerine Göre Güç ve Yönetim Anlayışı Nasıldır?

[Foruma üye olmadığınız sürece forum içeriğindeki bağlantıları görüntüleyemezsiniz. Foruma üye olmak için TIKLAYIN!]

Türk kitabelerine göre güç ve yönetim anlayışı nasıldır? Orhun kitabelerinde yer alan cümlelerden örnekler vererek açıklayalım.

“Üstte mavi gök, altta yağız yer kılındıkta, ikisi arasında insan oğlu kılınmış, insan oğlunun üzerine ecdadım Bumin Kağan, İstemi Kağan oturmuş. Oturarak Türk milletinin ilini töresini tutu vermiş, düzenleyivermiş. | Dört taraf hep düşman imiş. Ordu sevk ederek dört taraftaki milleti hep almış, hep tâbi kılmış. Başlıya baş eğdirmiş, dizliye diz çöktürmüş. Doğuda Kadırkan ormanına kadar, batıda Demir Kapıya kadar kondurmuş. İkisi arasında pek teşkilatsız Gök Türk öylece oturuyormuş. Bilgili kağan imiş, cesur kağan imiş. Buyruku yine bilgili imiş tabiî, cesur imiş tabiî. Beyleri de milleti de doğru imiş. Onun için ili öylece tutmuş tabii. İli tutup töreyi düzenlemiş. Kendisi öylece vefat etmiş. Yasçı, aklayıcı, doğuda gün doğusundan Bökli Çöllü halk, Çin, Tibet, Avar, Bizans, Kırgız, Üç Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı, bunca millet gelip ağlamış, yas tutmuş. Öyle ünlü kağan imiş.”

Orhun Kitabeleri, Kültigin Abidesi’nin üzerine kazınmış olan bu cümleler, Türk milletinin başına oturan kağanların Türk milletini düzene soktuğunu göstermektedir. Kağanlar hem bilgili hem de cesur olduklarından Türk milletini çok iyi yönetmişlerdir. Öyle ki, bu kağanlar, binlerce insanı toplayıp ordular oluşturmuş; dört tarafı saran düşmanı yenmeyi başarmışlardır. Ayrıca bu kağanlar dürüst ve saygı gören insanlardır.

“Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağanı, bu zamanda oturdum. Sözümü tamamıyla işit. Bilhassa küçük kardeş yeğenim, oğlum, bütün soyum, milletim, güneydeki şadpıt beyleri, kuzeydeki tarkat, buyruk beyleri. Otuz Tatar, ………. Dokuz Oğuz beyleri, milleti! Bu sözümü iyice işit, adamakıllı dinle: Doğuda gün doğusuna, güneyde gün ortasına, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına kadar, onun içindeki millet hep bana tâbidir. Bunca milleti | hep düzene soktum. O şimdi kötü değildir. Türk kağanı Ötüken ormanında otursa ilde sıkıntı yoktur.”

Bilge Kağan’ın kardeşi Kül Tigin tarafından yazdırılan bu cümleler ise “Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağanı” derken kağanlığın o yıllarda ne kadar üstün görüldüğünü anlatmaktadır. Başka bir deyişle yönetim hakkı tanrısal bir güç tarafından kağanlara verilip sadece kan yoluyla aktarılabileceğine inanılmaktadır. Yöneten kişi eğer “soylu kan” taşımıyorsa devleti yönetme hakkı yoktur. Ayrıca bu ifadeler Türk devletlerindeki yönetim anlayışının dini kaynaklı olduğunu göstermektedir. Türk kitabelerinden ayrı olarak Göktürkler zamanında yönetim ile alakalı merasim ve inanışlar bulunuyordu. Hizmet isteme andı olarak anılan merasimde, beyaz kıyafetler giyen erkekler, kağana olan saygı ve bağlılıklarını “Yukarıda güneşe bak, baki olan Tanrı’yı itiraf eyle. Sen onun gölgesisin. Kendi tedbirini onun muradına uydur. Aksi hâlde sana sadece bu siyah keçe kalır.” diyerek ifade ediyorlardı. Bu aşamadan sonra kırmızı elbiseler giyip saçlarına birer tane kuş tüyü taktıktan sonra kağana da tacını takarlardı.

Son olarak ise kağanın boynuna ipek bir kaytan takılırdı, kaç yıl kağan olacağı sorulurdu. Ayrıca bu satırlarda kağanlar, Türklerin Ötüken Ormanı’ndan ayrılmadığı sürece ülkelerinin devamının sağlanacağını öngörmüşlerdir. “Doğuda gün doğusuna, güneyde gün ortasına, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına kadar, onun içindeki millet hep bana tâbidir.” ifadesi ise kağanların pek çok insanı yönetmekle görevli olduklarını ve yönettikleri nüfusun çok geniş bir alanı kapladığını göstermektedir.