ForumAdasi.Com - Fabl Türünün Tarihi Gelişimi

[Foruma üye olmadığınız sürece forum içeriğindeki bağlantıları görüntüleyemezsiniz. Foruma üye olmak için TIKLAYIN!]

Fabl türünün Dünya edebiyatı ve Türk edebiyatı açısından tarihçesi şu şekildedir:

Dünya Edebiyatında Fabl
Bugün hâlâ ilgiyle okunan fablların kökleri çok eski çağlara kadar uzanır. Bu tür, iki koldan gelişimini sürdürmüştür. Doğu kolunda bu türün ilk örneklerini Hint edebiyatında görmekteyiz. Bu edebiyata ait ilk yazılı örnek de “Pançatantra” masallarıdır. Eserin yazılış tarihi MÖ 100–300 yılları arasına rastlamaktadır. Bu eserin yazarının kim olduğu ve hangi yıllar arasında yaşadığı henüz kesin olarak bilinmemektedir.

Yine Hint edebiyatına ait “Kelile ve Dimne” adlı eser bu türün ilk örneklerinden biridir. Eserin yazım tarihi de MÖ 300 yılları olarak kabul edilir. Eser, Beydeba adında bir bilgin filozof tarafından meydana getirilmiştir.

Dünya edebiyatında ilk ve önemli fabllar Hint yazarı Beydeba’ya aittir. Beydeba, eserini Debşelem adlı Hint hükümdarı zamanında yazmış ve ona sunmuştur. Eserde yurt yönetimi, felsefe ve eğitimle ilgili sorunlar dolaylı olarak tartışma ve eleştirme konusu yapılmaktadır. Birinci bölümdeki hikâyelerin kahramanları olan iki çakaldan “Kelile”(Kalilag) açık sözlülüğün ve doğruluğun; “Dimne” (Damnag) ise yalan ve iftiranın sembolüdür. Beydeba, zulmü ile tanınmış olan Debşelem’i hayvan hikâyeleri aracılığıyla uyarmak ve ona doğru yönetim yolunu göstermek istemiştir.

Doğu edebiyatında bir başka ünlü eser de Şeyh Sadi’nin (13.yy.) “Gülistan” adlı eseridir. Yöneticilerin tutum ve davranışlarından sohbetin kurallarına kadar türlü konuları kapsayan bu eserdeki hikâyeler sözlü ve yazılı olarak kuşaktan kuşağa aktarıldığı gibi birçok Doğu ve Batı dillerine de çevrilmiştir.

Batı’da fabl, Ezop (Aisopos) masallarıyla kendini göstermiştir. Batı’da ilk fabl yazarı olarak kabul edilen Ezop, düzenli biçimde fabl yazıcılığının da başlatıcısıdır. MÖ 650-620 yılları arasında yaşadığı sanılan Ezop düşüncelerini baskıcı bir yönetim altında ancak küçük hayvan hikayeleriyle anlatabilmiştir. Bu fabllar birçok dile de çevrilmiştir.

Ezop’tan sonra Batı’da bu alanda büyük bir başarıya ve üne erişen Fransız yazar ve şair La Fontaine (1621-1695), bugüne kadar nesir olarak yazılmış ve anlatılmış Ezop Masalları’nı yeniden kaleme alıp manzum biçime çevirerek yetişkinlerin de bu türe ilgi duymasını sağlamıştır. La Fontaine, kendisinden önce bu alanda yazılmış eserlerden de yararlanmıştır. La Fontaine fabllarında genellikle öğüt dediğimiz ders, metnin sonuna konulmuştur. La Fontaine, eleştirmek istediği kişileri bu öykülerle yermiş ve gülünç durumlara düşürmüştür.

19. yüzyılda ve çağımızda Lewis Caroll, R.Kipling, O.Wilde, Tolkien, ABD’li James Thurber ve İngiliz George Orwell’ı fabl yazarları arasında sayabiliriz.

Türk Edebiyatında Fabl
Türk edebiyatındaki ilk örneği XV. yüzyılda Şeyhi tarafından yazılmış “Harnâme”dir.

19. Yüzyılda Ahmet Mithat Efendi, Kıssadan Hisse adlı eserini ahlakî dersler vermek amacıyla yazmıştır. Bu eserde yazar, Ezop’tan, La Fontaine’den yapmış olduğu çevirilere ve kendi yazmış olduğu fabllara yer vermiştir.

Recaîzade Mahmut Ekrem, La Fontaine’den “Horoz ile Tilki, Kurbağa ile Öküz, Karga ile Tilki, Meşe ile Saz, Ağustos Böceği ile Karınca” gibi birçok çeviri yaparak bu alanda Türk edebiyatına katkıda bulunmuştur.

Ali Ulvi Elöve, “Çocuklarımıza Neşideler” adlı şiir kitabında La Fontaine, Victor Hugo, Lamartine’den yaptığı çevirilerin yanında, yine bunlardan esinlenerek yazdığı fabl türü şiirlere de yer vermiştir. Nabizade Nazım’ın “Bir Sansar ile Horoz ve Tavuk” adlı eseri fabl özelliği taşır.

Tarık Dursun Kakınç’nın fabl üzerine birçok eseri mevcuttur. La Fontaine, Ezop ve Krilov’dan çeviriler yaparak yayımlayan yazar, hayvanlarla ilgili birçok hikâye de yazmıştır. Nurullah Ataç, Orhan Veli Kanık, Ömer Rıza Doğrul, Kemal Demiray, M. Fuat Köprülü, Vasfi Mahir Kocatürk, Siracettin Hasırcıklıoğlu, Sabahattin Eyüboğlu fabl türü ile ilgilenmiş, çeviri yapmış, araştırmalarda bulunmuşlardır.