ForumAdasi.Com - Şiirde Ölçü (Vezin)

[Foruma üye olmadığınız sürece forum içeriğindeki bağlantıları görüntüleyemezsiniz. Foruma üye olmak için TIKLAYIN!]

Şiirde Ölçü (Vezin)
Nazımda ahenk meydana getirmek amacıyla mısralardaki hece sayılarının ya da ses değerlerinin birbirine eşitlenmesine ölçü denir. Üçe ayrılır:

a.Hece Ölçüsü
Türk şiirinin doğal şiir ölçüsüdür. Hece ölçüsü, mısralardaki hecelerin sayı bakımından birbirine eşit olmasıdır. İlk mısradaki hece sayısı ile diğer mısralardaki hece sayısı aynı olmalıdır. Hece ölçüsüyle yazılan şiirlerde bir mısrada, vurgu gayesiyle bir ya da iki kez durulur. Bu yerlere durak denir. Mesela 11’li hece vezninde duraklar “4+4+3=11” veya “6+5= 11” olabilir. Duraklar oluşturulurken sözcük bölünmez.

Hece ölçüsü genellikle İslamiyet öncesi Türk şiirinde ve halk şiirinde kullanılmıştır. Halk şiirine ait ürünlerin tamamına yakını hece ölçüsüyle yazılmıştır. Türk şiirinde 5’li hece ölçüsünden 20’li hece ölçüsüne kadar birçok ölçü kullanılmıştır. Ancak en yaygın biçimde kullanılan ölçüler 7’li, 8’li ve 11’li hece ölçüleridir.

Örnek
Ben yürürüm yana yana
Aşk boyadı beni kana
Ne âkilem ne divane
Gel gör beni aşk neyledi
(Yunus Emre)

Ölçüsü: 8’li hece ölçüsü
Durak: 4+4

b.Aruz Ölçüsü
Arap edebiyatından şiirimize geçen bir ölçüdür. Mısralardaki ses değerlerinin birbirine eşit olmasına dayanan bir ölçüdür. Ses değerlerini eşitleme işleminde kısa (açık) ve uzun (kapalı) heceler hareket noktası olarak kabul edilir. Mısralardaki hecelerin ses değerleri simetrik olarak birbirine eşitlenir. Divan şiirinde tüm nazım şekilleri aruz ölçüsüyle yazılmıştır.

Açık Hece
a, e, ı, i, o, ö, u, ü” sesli harflerinden biriyle biten hecelerdir. (bu-ra-yı, sa-ba-ha, ge-ce-yi)

Ünlülerin üstünde uzatma işareti bulunmaz.

Tek ünlüden oluşan heceler de açık hecedir. (e-li-mi-ze, ö-lüm-süz, a-şık-lar)

Açık heceler nokta işareti ya da “v” sembolü ile gösterilir.

Kapalı Hece
Sonunda ünsüz ya da uzun ünlü bulunan hecelerdir. (ak-şam-dan, i-la-hi, Mec-nu-na)

Kapalı heceler uzun çizgi (–) işaretiyle gösterilir. ( ih-ti-yâ-cı-ma / – v – v v)

Aruz ölçüsünün kurallarına göre dize sonlarındaki bütün heceler (açık da olsa) kapalı hece sayılır.

Aruz ölçüsünde, hece sayıları farklı birçok kalıp kullanılır. Türk şiirinde en çok kullanılan aruz kalıpları şunlardır: 2 heceliler, 3 heceliler, 4 heceliler

c.Serbest Ölçü
Mısraların sıralanmasında hiçbir ölçüyü kullanmayan şekildir. Hiçbir kurala bağlı değildir. Serbest vezin cumhuriyet sonrası şiirimizde, özellikle de Garip hareketleriyle birlikte çok sık kullanılır olmuştur.